چکیده:

برای تبیین ویژگی زبان و ادبیات منطقه، اشاره به دوره­های دورتر را نیز می­طلبد. لذا باید اندکی از زمانِ مورد بحث جلوتر رفت. زبان مردم زنگان دیرینه­ای کهن دارد که هنوز مورد مناقشه بین ادیبان و مورخان است، اما مواد ادبی در دسترس، نشان از قدمتی کهن دارد که البته موضوع این مقال نیست. زبان و مواد ادبی، محصولِ صرفِ این دوره نیست. زبان مردم دارای مشخصات متفاوتی از دیگر مناطی آذربایجان است با اینحال از دیدگاه زبان­شناسی جزو ترکی آذری محسوب می­گردد و مواد ادبی غنی و گسترده­ای در دست است که نشان می­دهد از سده­های سوم، سه زبان ادبی: عربی، فارسی و ترکی در منطقه حضور دارند. عالمان، هنرمندان و شاعران در آفرینش خود از زبان مادری نیز بهره­ها برده­اند. مشخصات زبان مردم در دوره­ی قاجاریان نشان از قدمت و استواری این زبان در میان مردم دارد. فرهنگ و مردم دوره­ی قاجار برخلاف آنچه مرسوم است عقب­مانده و بیخبر از دنیا نبوده و این امر ریشه در تبلیغات دهه­های پیشین - یکصد سال گذشته دارد. بدون اشاره به مواد ادبی نیز نمی­توان ریشه­های غنی زبان را نیز دریافت. لذا در این گفتار، ضمن اشاره­ای کوتاه به گذشته­ی زبانی و ادبی منطقه، به بررسی این موضوعات در عصر قاجاریه خواهد پرداخت.           

کلمات کلیدی: زبان و ادبیات زنگان، قاجاریان، غنای ادبیات، عقب ماندگی، تنی چند از بزرگان منطقه.