سلطان عزالدین کیکاووس
سلجوقلو سلطانلاریندان اولان سلطان عزالدین کیکاووس ابن کیخسرو 589 - 598 ایللری آراسیندا 10 ایل تامام آنادولودا آنادولودا سلطنت تختینده اوتورموشدور. سلجوقلولار بیر فدرالیسم سیستمی ایله حکومت ائدیردیلر. روم سلجوقلاری 1077 میلادیدان 1307 میلادیه قدر حکومت سورموشلر و مرکزه باغلی اولموشلار، آنجاق خوارزمشاهلار و ائلخانلیلارا یئنیلمهییب اؤز حکومتلرینه داوام ائتمیشلر.
آی تکین
مین ایللیک آذربایجان تورک ادبیاتیندا مینلرجه شاعیریمیز وار، بو ادبیاتین سسی تاریخین درینلیکلریندن گلیر. زنگین ادبیاتیمیزدا درین دوشونجه لر، فلسفی باخیشلار و اینجه شاعیرانه دویغولار واردیر. یئنه بیلیثرسینیز غزنه لیلر ساراییندا یوزلرجه شاعیر توپلانیب، شئعر اوخویوب و ساطانین نظرینی جلب ائده رک جایزه لر و صله لر آلیرمیشلار. بونلارین آراسیندا چوخلو تورک سؤیله ین شاعیرلر ده اولموشدور او جمله دن آی تکین، کاتبی، ایلاقی و باشلاریندان اثرلر الیمیزه گلیب چاتیبدیر. بوگون بو شاعیرلرین 17سینی تانییریق. آنجاق بونلارین باشیندا آی تکین دایانیر. آی تکین هم بیر شاهزادادیر هم بیر شاعیر. سلطان محمودون لاچ یاخین آدامی-ایدی. همین آی تکین دیر کی فردوسی – فارس شاعیرینی سارایا آپاریب سلطانا تانیتدیریر. سلطان محمود اؤزو شعر اهلی و شاعیر تانییان بیر سلطان-ایدی. فردوسینی بتر بگه نیر؛ آما سونرا شاهنامه نی اوخودوقدا تورکلره تحقیر ایله باخدیغینی گؤروب سارایدان قوور. آنا آی تکین فردوسی دن حیمایه ائدیر و بو حیمایه عمرونون سونونا قدر داوام ائدیر.
آذربایجاندا اسلام اؤنجه سی تورک دولتلری
تورک توپلوقلاری بوگون یئر کوره سینین باشا باشینا یاییلمیشدیر. دئمک اولار بوگون هئچ بیر خالق تورکلر کیمی دُنیادا یاییلمامیشدیر. شُبهه سیز بو یاییلما چوخلو کؤچلردن حاصل اولموش و بیر سیرا نه دنلره گؤره اؤز آنایوردلاریندان کؤچوب و باشقا یئرلری ده اؤزلرینه وطن سئچمیشلر. بو کؤچلرین نه دنی هم اقتصادی – اکونومیک و هم سیاسی اولموشدور. سیاسی نه دنلری بئله سیرالاماق اولا:
بوی آراسی مجادله لر
چین باسقیسی
موغول باسقیسی
او بیری طرفدن اقتصادی نه دنلری ده بئله سایماق اولار:
اوتلاقلارین دارالماسی
حیوانلارین چوخالماسی و چوخلو اوتلاقلارا احتیاج دویولماسی
نفوسون آرتیشی
قوراقلیق
قواعد دستور زبان درآثار مکتوب ایران باستان و تطبیق آن با زبان ترکی آذربایجانی
نویسنده: دکتر امیرعلی نثار نوبری
سخن به‌نام نامی صاحب تمامی زمان‌ها و زبان‌ها آغاز میکنم، همو که به اذنش در جهان باقی به هر زبانی که بخواهد سخن گفته خواهد شد، باشد در روز محشر از سخنگویان باشیم چرا که برای کسانی میزان نخواهد بود و به آن امید که فیض عفوش کلامی را که حجت رستگاری ماست، خود بر زبانمان جاری سازد.
نگاهی اجمالی بر کتاب«بابک» نوشته ی جلال برگشاد
رستم بهرادرزی
مقدمه
این کتاب در سال 1981 در باکو به چاپ رسیده، مترجمان: رحیم رئیس نیا، رضا انزابی، انتشارات نگاه، چاپ چهارم: 1376 آن را به فارسی برگردانده اند مرور می کنیم. مترجمان در توصیف فعالیت های نویسنده رمان «جلال برگشاد» می نویسند: «....نویسنده "جلال برگشاد" بعد از نوشتن رمان «بر پشت بوزآت» با الهام از زندگی دل آورانه «نبی» یکی دیگر از قهرمانان زادگاهش نوشته است. در رمان حاضر به نمایش زندگی حماسه وار و شگفت انگیز بابک پرداخته است. این رمان حاصل پژوهش های پر دامنه و کار پیگیر ده ساله (80-1970) او که با مایه هنر آموخته و با نیروی تخیل رنگ و جلا یافته است «رمان نویس به ادعای مترجمین در طی 10سال(80-1970) به تلاش طاقت فرسا دست زده از آنجایی که نویسنده زاده روستای «برگشاد» در آن سوی ارس و مشرف بر قلعه ی «بذ» هست. خود مزیتی است تا در صحنه پردازیها از منطقه واقع گرایانه عمل کند. از طرفی ذهنیت دوران کمونیستی (رمان در زمان حاکمیت شوروی بر جمهوری آذربایجان نوشته شده و به چاپ رسیده است) در صدد تبلیغ مزدک گرایی (اصطلاحی که چپروهای وابسته به تفکر توده ای طرفدار شوروی بر آن دامن می زدند) بر آمده و فضای کلی رمان را در خدمت آیینها و مناسک زرتشتی قرار داده. (1، ص.؟) دکترین استالینی بر آن بود که مزدکیان را کمونیست های تاریخی معرفی کنند.
ماجرای كشته شدن سيميتقو در اشنويه
دکتر توحید ملکزاده[1]
سیمیتقو یکی از یاغیان مشهور آذربایجان بود که از سالهای مشروطیت موجب ناامنی در غرب آذربایجان شده و ماجراهای بسیاری بوجود آورده بود. وی در مرداد 1301 پس از شکست در برابر ارتش تا سال 1309 هـ.ش به طور مخفي در كوهستانهاي مرزي عراق زندگي مي كرد.
براساس اسناد کنسولگری آمریکایی «سیمیتقو زندگی نه چندان مستقلی در میان خویشاوندانش در موصل سپری میکند ولی رابطهاش را با کردهای شکاکی که ریاست موروثی آنها را بر عهده دارد کاملا قطع نکرده است.» [2] در این میان اسنادی وجود دارد که وی درخواست عفو کرده و مایل به بازگشتن می باشد. علیرغم بعضی خودسریها و غارتها دولت مایل به برگشتن سیمیتقو بود تا از یک طرف جلوی غارتهای بیشتر را بگیرد و از سویی دیگر ضرورت استقرار نیروی نظامی قدرتمند در مرزهای عراق را کاهش دهد. با اینکه تعداد عشایری که او را همراهی میکنند اندک میبود ولی ارتباطش به گونهای بود که بتواند دولت ایران را همواره با ترس از بروز مشکل مواجه سازد و هزینه سنگین گشتزنی مابین سردشت و سلماس را بر دولت تحمیل کند. بنابراین بازگشتن صلح امیز او به ایران ظاهرا از ادامه چنین وضعیتی بهتر است.
يونجا يئييب مشروطيت آلميشيق
دكتر محمدحسن پدرام
كهنسالان تبريزي موقع روايت از انقلاب مشروطه، به فرزندان خود مي‌گويند: بيزيم اجداديميز و بويوك بابالاريميز، يونجا يئييب مشروطيت آليبلار. يعني اجداد ما يونجه خورده و مشروطه گرفته‌اند. روايت مزبور در بين مردم تبريز و آذربايجان به صورت ضرب‌المثل درآمده و دهان به دهان مي‌گردد. اما، آيا واقعاً مردم تبريز در راه رسيدن به مشروطه و سرنگون كردن رژيم استبدادي به آن اندازه جانفشاني و ايثار كرده‌اند كه در زمان محاصره شهر از طرف نيروهاي دولتي، جهت سير كردن شكم خود و فرزندان خود به يونجه خوردن روي آورده‌اند!؟ جهت روشن شدن بهتر اين موضوع و يافتن پاسخ مستند و مستدل، صفحات تاريخ پرافتخار آذربايجان را ورق مي‌زنيم تا جواب سئوالمان را از راويان و تاريخنگاران مشروطه بگيريم.
مطابقت شهر اسطورهای «ساریقاپی» با «فراآسپا» در مراغه
دکتراصغر محمّدزاده[1]
چکیده :
داستان روایی شهر «ساریقاپی» که در ازمنۀ مختلف سینهبهسینه برای نسلهای بعدی نقل شده روایتی از وقایع شهر تاریخی «فراآسپا» در محدودۀ سرزمینی آذربایجان است که در گذر زمان رنگولعابی اسطورهای پیدا نموده ولی شرحی در بطن وقایع را رقم زده است. شهر فراآسپا که در دورههای پس از اسلام به عنوان قلعۀ حکومتی روییندژ شناخته میشود از منظر مختصاتِ محلّ قرارگیری و اشتراکات مختلفِ وقایعِ تاریخی با داستان روایی فوقالذکر قابل بررسی است که این مقاله به بررسی این اشتراکات جهت مُتقنسازی این مفروضات میپردازد.
کلمات کلیدی: ساریقاپی، فراآسپا، روییندژ، داستان اسطورهای، مراغه.
جغرافيايِ‌‌تاریخی شمال آذربایجان و قفقاز بر پایه منابع عصر صفوي
( 851-907ق/1455-1501م.)
دکتر شهرام پناهي خياوي[1]
چکیده
وقایع‌نگاران عصر صفوی در خلال نیمه دوم قرن نهم الی دهم هجری/ پانزدهم تا شانزدهم میلادی، اقدامات نظامی مشایخ متأخر خاندان صفوی در نواحی آذربایجان‌ِشمالی و برخی مناطق قفقاز را به ثبت رسانده‌اند. در بدو امر، هدف اصلی گزارشات، توجیح رویکرد دینی مشایخ مذکور در مواجه با مناطق غیرمسلمان‌نشین در فراسوی مرزهای آذربایجان بوده است، مع‌ذالک به اتکاء همین اطلاعات، نمونه‌هایی هر چند مجمل از مسائل مرتبط با مردم‌شناسی و جغرافیای‌تاریخی نواحیِ یاد شده به دست می‌آید...
تحلیلی از تاریخ آواجیق ، سرزمین دلاوران گمنام
مهدی همت زاده (ائلدار ماکو)
سرزمینی در شمالغرب آذربایجان، با آب و هوای معتدل و با زمستانی سرد، پهندشتی با مردمان خونگرم و زحمتکش که در استان آذربایجان غربی واقع شده است. از نظر جغرافیایی از سمت شمال و غرب به کشور همسایه و مسلمان ترکیه، از سمت شرق به شهرستان ماکو و از جنوب به شهرستان چالدران محدود میگردد .
منطقهای با لغ بر 40 روستا که پرجمعیتترین آبادی در این منطقه شهر آواجیق (کلیساکندی سابق) میباشد. جمعیت شهر و روستاهای آن طی سالهای گذشته همواره در حال نوسان بوده و بر اساس سرشماری سال 1390 جمعیت شهر 1516 نفر و جمعیت روستاها 6942 نفر و آمار کل جمعیت شهری و روستاها 8458 نفر گزارش شده است. (اعلام شده از مرکز بهداشتی، درمانی شهری و روستایی آواجیق)
آذربایجان ادبیاتی، تاریخی و اینجه صنعتی