دانیشیق متنی

م. کریمی

آذربایجان کولتورو

آزادلیق، عدالت، ملی حکومت

سئویملی دوستلار، اوتاقدا اولان گؤرکملی انسانلار

بوگون گونش آزربایجاندان ساچیلیر دانیشیقلاریمیزین داوامیندا آزربایجانین بینؤره لریندن ساییلان کولتور و خالق دوشونجه سی باره ده دانیشماق یئرینه آزادلیق – عدالت – میللی حکومت قونوسوندا دانیشاجاغام.

ایلک اؤنجه گون قونولارینا توخونالیم. عزیزلر! بوگونلر وطنیمیزده بؤیوک اولایلار اوز وئریر و آذربایجان دوشمانلاری اؤز ماهیتینی آشکارا گؤسته ریر. بیر یاندان اورمو دریاچاسینی عمدی قوروتماسینا اعترافلار ائدیر؛ او بیری یاندان تامام باش قالدیران خالقیمیزی قیریر و سکوتا چکیر. اینانیریق بو دریاچانی قوروتماقلار، 15 – 20 میلیون انسانی، آذربایجانلینی کؤچدورمه یه چالیشیر. آذربایجانی چؤل و صحرا ائتمک ایسته ییر. کئچن گونلرده بونا قارشی دوراراق نئچه ییغینجاقلاری پوزموشلار و بیر سیرا ایگیدلری توتوقلامیشلار. آنجاق مبارزه داوام ائدیر.

مهسا امینی نین اؤلدورولمه سی هر بیر انسانی کدرلندیریر. بیر انسانی باشینا سیز ایسته ین اؤرتویو چکمه دییندن نئجه اؤلدورمک اولور؟ بو، انسان کرامتی دیر؟ بو خالقیمیزین باشینا گلن ماجرالار، داعش گؤرن ایشلردیر. بئلنچی ایشلر داعش ایشلرینی داوام ائتدیریر. بونا قارشی خالقیمیزین حرکتینی زورلاندیرماق گره کیر. یئر کوره سینده انسانلارین یاریسی قادینلاردیر و قادین لا ایگیدین هئچ بیر فرقی یوخدور. زورلا قادین باشینا چادیرا سالماق انسانیتدن اوزاقدیر؛ هر بیر انسان اؤز ایسته دیگی اساسدا پالتار گئیمه لی دیر و آذربایجان بو حق – حقوقو ایسته مکده گئری قالمامیش و قالمایاجاقدیر. البته دوستلار، بونو خاطیرلایاق کی فارس اوپوزیسیون چالیشیر مهسانی او قدر بؤیوتسون کی باشقا دردلر دئییلمه سین. بیز عئینی حالداکی قیزلارین خانیملارین حققی ضایع اولماسینا اعتراض ائدیریک خانیملاری بو حرکتده بیر اؤنجول کیمی آلقیشلاییریق. آنجاق بو اعتراضلار خانیملاری حقلرینی ایسته مک له برابر اختلاسلارا، اوغورلوقلارا، ائتنیکی و ملی زوراکیلیغا، بشر حقلری نین ازیلمه سینه اولان اعتراضلاردیر.

مدرسه لرین آچیلیش واختی دیر، اوشاقلاریمیز یئنه ده بیر قاتیل دیلی اؤیرنمه یه مجبور قالیرلار. 44 ایل 15جی اصلی اجرا ائده بیلمه دیلر. یانی اصلینده اونا باش ایمه ییرلر و او دا دیللرین تدریسی دیر. دوغرودور داها بیز 15جی اصله باش ایمه مه لی ییک. بوگون دیلیمیزین رسمی اولماسینی ایسته ییریک. بوندان آشاغی ائنمه یه جه ییک.

آتالار، آنالار هر آی مدرسه یه باش چکین، اوشاقلارینیزین ایسته یینی سیزلر دیله گتیرین. اونلاری یالقیز قویمایین. بورادا بیزلر گئری قالمیشیق.

هر ائوده بیر کتابخانا – عزیز دوستلار، بوگون علمه – بیلیگه اهمیت وئرمه لی ییک. هر ائوده بیر کتابخانا دوزلتمه لی ییک.

ایلده اون کتاب هدیه وئرین – بو کولتورو خالقیمیز عمل ائدیرسه، خالقیمیز معارفله نه جک. بو حرکتی آذربایجان ائلیت لری باشلامیش و داوامی تامام خالقیمیزین هر بیرینه بیر تکلیف دیر. هر بیر کیمسه نین الی آغزینا چاتیرسا بو کولتورل ایشده چالیشمالی دیر.

اوشاقلاریمیزا – اؤز بالالاریمیزا اؤنم وئرمه لی ییک. اؤز باشینا مدرسه یه گؤندرمه یین. هر ایل آموزش و پرورش اداره سینه باش وورون و اوشاغینیزین دیلیندن حیمایه ائدین. مدرسه ده اونا آنادیلینی ایرتمه یی مودیرین، ناظیمین و معلمین قولاغینا چاتدیرین. اولماسین کی دئسینلر آنادیلینی ایسته ین یوخدور!

آنجاق اساس سؤزومه چاتیرام. بوگون شعار بو اولموشدور:

آزادلیق – عدالت – ملی حکومت!

بو شعار موقتی، کئچرگی و تکجه بوگونه – یا بیر حرکته عایید دئگیلدیر؛ بلکه بیزیم استراتژیک شعاریمیزدیر.

هر بیر شعارین بیر زامانی وار. بیرسیرا شعارلارین عمرو چوخ آز اولار، آنجاق بیر سیرا شعارلار عؤمور بویو انسانلارین ایستک و آرزیلارینی تمثیل ائدر. بوگونلر اؤلکه میز و اؤزللیکله وطنیمیز آذربایجان بؤیوک اولایلارلا اوز – اوزه دیر. مهسا امینی نین اؤلومونو خاطیرلایاراق آیاغا دورموشلار و ایرانین باشا-باشیندا اؤز حقلی اعتراضلارینی گؤسته ریرلر. بو آرادا آذربایجان خالقی و ملتی هامیدان آرتیق صدمه لر گؤرموش، ائلناز بابایی، ائلناز صناعی و فاطمه نویدی پور کیمی فدا اولانلاریمیز اولموشدور. و البته بونو دا آرتیریم، بوگون، حدیث نجفی بو شهیدلرین سیراسیندا میدانا چیخیب جانینی فدا ائتدی. اولابیلر بئله بیر سورو اورتایا گلسین نییه بونلار قوربالیق گئدنده سس – کوی او قدر کی بوگون مهسادان اؤتور اولور اولمامیشدیر؟ بونون جاوابی تاریخی شرایطه باغلی اولدوغونو دوشونورم. دئمیشلر سو 100 درجه یه چاتمایینجا قایناماز. یوخسا نه مهسانین قارشی بو عزیزلردن قارایدی و نه قانی بونلاردان غلیظ ایدی. اما ملت نئچه ایللر تحمل ائتدیکلری ظولمودن، زوراکیلیقدان، اوغرولوقلاردان، رانتلاردان، اختلاسلاردان، بئکارچیلیقدان و یوزلرجه قانونی ایستک لریندن جانا گلمیش و داها تحملی بیتمیشدیر. هامی نین جانی کدرله، سیخینتییلا اوزولموشدور، نفرتینی ساخلامیش و بوگون پاتلامیشدیر. تاریخ دیالکتیکیندن دانیشاندا همین سؤز نظرده توتولور.

نئچه ایللردیر قادینلارین بیرینجی حاققی ازیلیر، آغیر دورومدا یاشاییرلار. هانسی قانوندور قادینی بو قدر ازیب – اؤرتوک دالیندا ساخلاسین؟ هانسی انسان بئله بیر آلچاقلیغی انسانلارین یاریسینا حاکیم ائده بیلیر. گؤروروک خانیملار موسیقی اوخویابیلمز، خانیملار ایدمانلارا اشتراک ائده بیلمز! هانسی قانون بونلاری دئییر؟ بئله بیر قانون جهالت دؤورونه عاییددیر. 21جی یوزایلده بئله قانونلار پوزولمالی دیر. هئچ قانون انسانی بو قدر تحقیر ائده بیلمزدی. آما دین آدینا، مذهب آدینا بو تحقیرلر و زوراکیلیقلاری خالقین باشینا گتیریرلر.

ایران ملیت لری تامامیله میدانا چیخیب، اؤز اعتراضلارینی سسله ییر. آنجاق ائشیتدیکلری جواب نه دیر؟ یالان، تهمت، باتوم و گولله! بو آرادان گؤزل شعارلار دا آرایا گلدی. بونلارلا ایشیم یوخ بلکه بیر شعار همیشه لیک قالابیلر . او دا آزادلیق، عدالت – ملی حکومت دیر. آذربایجان بو حرکتلرده اؤز مستقل صفی له میدانا گلیر. اؤز اعتراضلارینی اؤز ایستک لری اساسیندا سسله ییر. "آزادلیق، عدالت، ملی حکومت!" بونلارین هر بیرینی آچیقلاماق لازیمدیر و من ده بلکه اؤز اینامینی بو حاقدا سؤیله ییرم. اما هامی اؤز نظرینی وئرمه لی و بو شعاری میللی لشدیرمه ییمیز لازیمدیر. بیز گؤرودوک بو شعار تامام خالق طرفیندن سسلندی. هامی آزادلیق ایسته ییر، هامی عدالت ایسته ییر و ملتیمیزین بیر چوخو ملی حکومت دالیجادیر. 100 ایلدیر بو ایستکلر آردیجا قاچیب، اما نه یازیق کی بو یوز ایلده همیشه ازیلیب و ایستک لرینه چاتابیلمه ییبدیر. بو شعار تامام ملت لرین سسی اولابیلر. بو شعار تامام پارتییالارین شعاری اولابیلر. بو شعار هر زمان اؤز استراتژیک مفهومونو ساخلاییر.

آزادلیق نه دئمکدیر؟

آزادلیق هر انسانین حاققی دیر. آزادلیقدان منظور نه دیر؟ هر انسان آزاددیر اؤز سئودیگی کیمی یاشاسین و باشقاسی نین آزادلیغینا توخونمایینجا آزاددیر. بو آزادلیق ایستر یاشاییش طرزی، ایسترسه دینی – اینام، گئییم، دیل، دین، و باشقا ساحه لرده اولسون. بو آزادلیق اوچون مختلف تعریفلر اولورسا دا بوگون تامام انسانلار بیلیرلر نه ایسته ییرلر. مطلق آزادلیق بوگون معناسیز دا دئییلدیر. مختلف ساحه لرده آزادلیغین تعریفینی آچیقلاماق ایسته مه ییریک، اما بیلیریک بو آزادلیق اورایا قدردیر کی باشقا انسانلارین آزادلیغینا صدمه یئتیرمه سین، طبیعتی – تمام جنبه لریله: سو، هاوا، مئشه، چئوره و باشقا ساحه لری - کورلاماسین، چونکی بو طبیعتدن یارارلانماق هامی نین حاققی دیر. آما عدالت اولمایان یئرده حاکیم اولان صینیفلر هر نه اللرینه گلیب بهره سی نی آلیب و باشقالاری نین دا حاققینی آرادان آپارمیشلار. بونلار تکجه طبیعته ظولم ائتمیرلر، بلکه بوتون خالقین حقلرینی – مادی و معنوی حاقلارینی یئییرلر. هم بو زاماندا یاشایان انسانلارین حققینی هدر وئریرلر هم گله جک انسانلارین و گلن نسیللرین حققینی ضایع ائدیرلر. بیت المال سانکی بونلارین دیر، دنیز، مئشه، چئوره سانکی بونلاریندیر، بانکلاردا اولان پوللار بونلارین دیر، خالق دا بونلارین برده سی، قولو – قاراواشی دیر. سسلری ده چیخمامالی دیر! بهر نه ایسته ییرلر بیت المالدان گؤتورورلر – اختلاس، وام و قایتارماییرلار، 44جو اصلین سایه سینده ملی کارخانالاری، معدنلری و ثزوتلری اؤز آرالاریندا پایلاشیرلار. خالق آیاغا دوروب اعتراض ائدنده ده اغتشاش ساییلیر. اوتانماییب اغتشاش آدی وئریب و اعتراض ائدنلری ده بیگانه یه باغلی، مرزلردن ائشیکدن دستور آلان کیمی تبلیغ ائدیرلر. اوتانماز – اوتانماز اؤز ایشلرینی، اوغرولوقلارینی، رانت، اختلاس و باشقا غارت یوللارینی گئده رک خالقی سوچلاییرلار. اعتراض ائدنلری کافیر بیلیرلر.!

آزادلیق جمعی و فردی آزادلیقلارا بؤلونور. بیرئیسل و توپلو

فردی - بیرئیسل آزادلیق نه دیر؟: هر انسان اؤز یالنیزلیغیندا آزادلیقلارا محتاج دیر. بو آزادلیقلار اینام، بیان، سیاسی، جنسل و گئییم آزادلیقلاری اولاراق بین الخالق حقلری عنوانی آلتیندا یازیلمیشدیر. جمعی - توپلو آزادلیق دا پارتیالارین، مطبوعاتین، هنرین آزادلیغینی نظرده توتماق اولور.

انسان آزاددیر هر نه دینی – اینامی وارسا، اونا باغلانسین، هئچ کیم باشقاسینا زورلا مسلمان، شیعه – سنی، کلیمی یا حتا دین سیز اولدوغونا ضرر یئتیره بیلمز. دین هر بیر انسانین شخصی ایسته یی دیر. من بهشتی بو دونیادا ایسته مه ییم اؤزگه نین حاققینا تجاوز ائتمه ییرسم نه مانعی اولابیلر؟ نییه سنین دین واجباتین منه ده واجب ساییلیر؟ نیه سن ایسته ین، سنین اینانان دوزدور، آما منیم اینامیم یانلیش دیر؟ بونلارین بو غلط دوشونجه لری اسلاما دا صدمه یئتیریر. انقلابدان اؤنجه بیر کس تاپابیلمزدیک اسلام حاققیندا سرت دانیشسین، آما بوگون بونلارین غلط سیاستلری و عمللری سبب اولوب گنجلریمیز آشکارا اسلامی داهی ییر.

قادینلار ایگیدلرله برابردیر. هامی انسان اولاراق، گئییمده، ایشده، توپلومدا، ثروتده، ایدماندا و هر بیر شئی ده انسان اولاراق برابردیرلر. قادینلار هئچ بیر شئیده نه آرتیقدیر و نه اسگیک. کیشی ماهنی اوخویا بیلیر، قادین دا اوخویابیلر، کیشی ایدمانلاردا اشتراک ائدیر قادین دا هئچ بیر تضییقه باش اگمه مه لی دیر. بو 1400 ایل اؤنجه نین قانونلاریلا قادینلارین بشر حقلرینی ضایع ائتمیشلر. گئییمده کیشیلر آزاددیرسا قادینلار نییه باشلارینا اؤرتوک سالمالی دیرلار. 42 ایل بوندان اؤنجه بیر جمهور باشقانی – اؤزونو اوروپادان یاشایان سایاراق – بنی صدر – سفئه – سفئه سؤزلر دانیشدی. او قادینلارین حجابی حاققیندا دئیمیشدیر – تلویزیوندا دئمیشدیر قادینلارین توکونده بیر جاذبه وار شهوت گتیرر. آخی هانسی علم بو سؤزو تصدیق ائدیر؟ بئله سفئه بیر جمهور باشقانینی کیم تائید ائتدی؟ کیم آرخاسیندا دایاندی؟ و نییه ائشیگه آتدیز؟ اؤز خطالارینیزا دا اعتراف ائتمه میشسینیز. آنجاق بوگون ملت سیزین 43 ایل یالان دانیشماقلارینیزی، اوغرولوقلارینیزی، ملت جیبیندن کئف چکدیگینیزی، بانکلاری سویدوغونوز، بو قدر رانت لارینیزی گؤرور. داها 43 ایلدیر خالق سیزی تانییر. نه ییز وار دفاع ائده سینیز؟ توک توکدور دا. گؤزل داراسان گؤزل اولار. آما باسدیرماسی نه دن اؤتور. کیشی لر نییه باسدیرماییرلار؟ آخی بئله علم قبول ائتمه ین سؤزلری بوگونون گنجلری نئجه قبول ائتسین؟

اگر حجاب واجبدیر، نییه آقازادالار خارجده اوجور گئیینیرلر. آقالار دا اونلارین یانینا گئده لر اونلارین آچیق گئینمه لری یانیندا شکیللر چکیرلر؟ عجب سیزین اوغوللاریزا، قیزلاریزا بو قانون یوخدور! ائله قانون گلیب مهسالارین باشیندا عمل اولونور؟

دیل آزادلیغی – نئچون منیم مین ایللیک لر دیلیمی یاساقلامیش و ضعیف – آلچاق دئیه رک انسانلارین بیرینجی انسانی حقیندن محروم ائتمیشلر. یوز ایله یاخین دیر ایراندا تکجه بیر دیل رسمیت تاپمیش و وطنیمیزین و ملتیمیزین تامام وار – مالی – ثروتی بیر دیل یولوندا خرجله نیر و باشقا دیللر اوندان محروم قالیرلار. کیم دئییر تورک دیلی نین ادبیاتی، گؤزللیگی و گوجو فارس دیلیندن آشاغی دیر؟ فارس دیلینده فردوسی، رودکی و دقیقی دونیایا گلمه دن 200 ایل اؤنجه تورک دیلینده همین آذربایجاندا اونلارجا تورکجه اثرلر یارانیب – یازیبدیر. بونلاردان شان قیزی دستانی، نوم بیتیک، خزر لوحه لری بونلاردان نئچه اؤرنک دیر. تورک دونیاسینا گلدیکده داها آرتیق اثرلر الده دیر و ان اسکی تاریخلره قاییدیر. 100 ایلدیر دیلیمیزی یاساق ائدیب، بیر ضعیف دیلی عرش اعلادا گؤرورلر و ملتیمیزی تبلیغات گوجو ایله آلدادیب، ذهن لری یانلیش یؤنلره چکمیشلر. آزادلیق دیله ده عایید اولمالی دیر.

آزادلیق هر بیر عرصه ده اولمالی دیر. هئچ بیر قانون بو آزادلیقلاری محدود ائده بیلمز، ائدیرسه غیر انسانی ساییلیر و بوگونون بشر حقوقلاری اونو نفی ائدیر.

بیر اؤلکه ده بیر ملت اوچون آزالیق اولان چاغدا، او ملت و او اؤلکه گلیشر، خالقی امنیتده یاشاییب اونون تامام ثروتلری – وادی و معنوی وارلیغی انکشاف تاپار، یاشاییش شیرین اولار و انسانلار دا گونو گوندن یوکسه لر و انسانیت ده گؤزل­له شر

عدالت نه دئمکدیر؟

عدالتین ده معناسی چوخ گئنیشدیر و هر بیر کس اونون بیر کسیمینی اینانیر. آنجاق عدالت: قانون، عقلانیت، انصاف و وجدان یا اخلاق کیمی پارامترلرله تعریف اولونور. فاسفه ده "هر بیر شئی اؤز یئرینده اولماقلا" تعریفله نیر. باشقا سؤزله هر کسین لیاقتی قدر سهمی اولمالی دیر. لیاقت اساسیندا مسندده اوتورا بیلر. آنجاق بو تعریفلری هامیسی بوگون هر بیر ایدئولوژودا بیر جور معنا تاپیر. توپلوما گلدیکده عدالت انسانلارین برابر اولدوغونا دایانیر. اونلارین باجاردیقلاری قدر سهملری اولدوغو معنا وئریر.

عدل ایله ظولم همیشه بیری بیری نین یانیندا بیری بیرینی آچیقلاییر. عدالت ده بیرئیسل و توپلو اولابیلیر. حکومتین یارانماسینی آراشدیراندا گؤروروک: عدالتی یئرینه یئتیرمک اوچون حکومت یارانمالی­دیر. بس، عدالتی و ظولمی حکومت گؤزوندن گؤروروک. بیر توپلومدا عدالت خالقین حققینی ساخلاماق، آزادلیغینی ساخلاماق، اونون لیاقتی اساسیندا اوندان ایسته مک و اونا تکلیف ائتمک معناسیندادیر. عدالت تکجه مادی یوخ، بلکه معنوی فورمو دا وار. بیر خالقی دیلینی ازمک عدالتی پوزماق و ظولم ائتمک دیر. بیر عده نین مذهبینی رسمیت وئریب باشقالارین مذهبینی دانماق ظلمدن اورتایا گلیر و عدالت ساییلماییر. مسندده اوتورانلار – میز دالیندا اوتورانلارین لیاقتسیزلیگی جامعه ده هامی نین حققینی ضایع ائتمکدیر. بس نئجه اولور بوگون اؤز حکومتیمیزی آراشدیرماق؟

عدالت مادی برابرلیک ده وار. عدالت توپلومون، طبیعتین، بیت المالین بهره سیندن هامی فایدالانمالی دیر. هامینین حقی وار بو اؤلکه ده باشی اوجا یاشاسین، تعلیم و تعلم مجانی آلسین، بهداشت هامی اوچون مجانی اولمالی دیر. هامی نین باشی اوستونده بیر دامی اولمالی دیر. بوگون ایراندا بونلارین هانسی واردیر؟ 43 ایل کافی دئییل ایدی؟ عدلت بلکه همان سوسیالیسم معنا ائدن لر ده حقلی دیرلر. بو باره ده آرتیق دانیشماقلار گره کیر. سوسیالیسمدن دانیشاندان دانیشانلارا کومونیست مارکی ووراراق، دوشمان سایماق دا یانلیش فیکیرلردن دوغورور.

عدالت اولان یئرده آزادلیق وار، آزادلیق اولان یئرده عدالت ده قورولار. بو ایکیسی بیر بیرینه باغلی دیر. عدالتله آزادلیق بیری بیریندن آیریلماز.

آنجاق سون عبارت ملی حکومت دن گئدیر.

ملی حکومت ده عئینی حالدا چوخ گئنیش و درین معنالی اولاراق، بؤیوک اهمیته مالیک دیر. بو عباره نی مختلیف آچی لاردان آراشدیرماق لازیمدیر. ملی حکومت بوگون ایران ملت لری نین ایسته یی دیر. وطنیمیز بوگون ملی بیر حکومت ایسته ییر. باخین بورادا سؤز تامام اولورسا، بو شعارین قارشیندا دایانان یوخدور. دوز؟ آما بونونلا بیتمیر، تامام ملت لر بو اؤلکه ده آزاددیرلار اؤز ملی حکومت لرینی قورسونلار. ایندی ایران چرچووارسیندا یا مستقل بیر حالدا؟ گؤرونور بونون دا معناسی نه قدر گئنیشدیر. هامی ملیت لر بو شعارین آلتیندا – بیری بیری نین یانیندا توپلانا بیلرلر. هر حالدا آذربایجان بو استراتژیک شعارینی وئره رک گله جه یه نورلو بیر ایشیق ساچیر. دوغرودان دا گونش آذربایجاندان ساچیلیر.

بو باره ده چوخلو دانیشیقلار گرکدیر. دوستلاردان خواهش ائدردیم بو قونودا اؤز نظرلرینی – علمی، منطقی و سیاسال باخیشلارییلا پایلاشسینلار. منجه بو شعار بیزیم بو مرحله ده و آتی ایللر اوچون دوزگون بیر عمل مانیفستی دیر. بونو داها آیدین فورمادا آچیقلامالی و فورمالاشدیرمالی ییق.

ملی حکومتده تامام پارتییالار اؤز ایستک لرینی گؤره بیلیرلر. فدارالچی، کنفدرالچی، اسنقلالچی و سوسیالیستلر ده بو ساحه ده ال بیر اولورلار. بیز بوگون بو شعارا تاکتیکی صورتده یوخ، بلکه بیر استراتژیک شعار کیمی باخیریق. آنجاق هر بیر دوروم اوچون ده اؤزوموزو حاضیرلاییب او دوروملا تطبیق ائتمه لی ییک.

سون سؤزوم بو اولور، بو اوچ قونو آزادلیق، عدالت، ملی حکومت بیر بیرینه باغلی دیر. تکجه ملی حکومت یاراناندان سونرادیر کی آزادلیق تام معناسیندا یارانیر و عدالت قورولور. بونلار بیر بیریندن آیری یارانما امکانی اولورسا دا ناقص اولور.

من بوندان آرتیق دانیشماق ایسته مه ییرم . بیلیرم کی گؤزل نظرلر اورتایا گله جک و گلن هفته لر ده بو قونویو داوام ائتمه لی ییک و مساله نی خالقیمیزلا پایلاشمالی و هامینی بو شعار چئوره سینده توپلامالی ییق.

ساغ قالین!