ایراندا تورک دیلینین رسمیلشدیریلمهسی
ایراندا تورک دیلینین رسمیلشدیریلمهسی
دونن (۱۴۰۳جی ایلین اسفند آیینین ۸ینده) اسلام جمهوروسونون شورا مجلیسینده باش وئرن عیرقچی حرکتده مجلیس عضولرینین اکثریتی مکتبلرده ایکی ساعت آنا دیلینین تدریسینه قارشی سس وئریب. هامیمیز بیلیریک کی، آنا دیلیندن دانیشاندا داها چوخ تورک دیلی نظرده آلینیر؛ چونکی اونلار بیلیرلر ایراندا ان چوخ دانیشان تورک دیلیدیر. نمایندهلر اؤز منطقسیز منطقلری ایله دئییرلر کی، ایکی ساعت تورک دیلینین اؤیرهدیلمهسی اؤلکهنی پارچالانماغا آپاراجاق!؟ هامیمیز بیلیریک کی، اؤتن مین ایلده ایراندا بوتون ائتنیک قروپلار تام صلح و امین-آمانلیق شرایطینده یان-یانا یاشاییبلار و اونلار آراسیندا هئچ واخت فرق اولماییب. مشروطه قانونوندا هئچ بیر دیلین رسمی اولماسین دان بحث ائدیلمیر.
رضا شاهین حاکمیته گلمهسی ایله اینگیلیسلرین تورک قاجار خاندانینی داغیتماق سیاستی سرعتله ایرهلیلهدی؛ بیر طرفدن تورک دیلینین (و طبیعی کی، بوتون غیرفارس دیللرینین) محوینه قرار وئریلدی، اؤته یاندن ایسه فارس دیلینی بؤیوتولمهیه باشلادی. موستملکهچیلیگی حیاتا کئچیرمک اوچون باشقا شخصیتلره مالیک اولان دیگر حکمدارلار حاکمیت کورسوسونده اوتوردولار. یئنی رژیمین نفوذونو گؤسترمک اوچون «بیر دولت – بیر ملت و بیر دیل» کیمی معاصر گؤرکملی نظریهلر ایرهلی سورولدو و بریتانیا جیرقاسینا قوشولانلارین سعیی ایله دیللری فرقلی اولدوغونا گؤره ایران خالقی آراسیندا پارچالانما باشلادی، فارس اولمایان ایران خالقلارینین اکثریتی لاغا قویولدو و آشاغیلاندی؛ او گوندن اعتباراً هر بیرینین غیرفارس کیملیگی هانسیسا فورمادا دیل و کیملییندن ال چکیب فارس پالتارینا بورونمک اوچون مسخرهیه قویولدو.
هامیمیز بیلیریک کی، ۱۹جو عصرده اوروپادا میللی مسئله، میللی دیل اؤزونو گؤستهریردیسه، ایراندا بو مسئله لنگیایدی و غرب طرفیندن اداره اولوندو. بو تاریخدن اوّل عموممیللی مسئله مذاکیره اولونمامالی و بو مسئله داها دا ایرهلی گئتمهمهلیدیر. تاریخ بویو آلدیغی سیللهلری نظره آلان اینگیلتره بیرینجی دونیا محاربهسینده قیصاص آلماغی دوشونوردو؛ او، بیر طرفدن عثمانلی ایمپئریاسینی ۱۴ اؤلکهیه بؤلهرک ایرانی پارچالانمایا دوغرو ایتهلهدی. اگر پارچالانماسا، خالق آراسیندا قارشیدورما اولماسینی ایستهییردی. مشروطه گونلرینده حکومتین و خالقین آراسیندا پارچالانماسی سببیندن ایران اوچون اینگیلیسلرین آیاق ایزلرینین گؤروندویو باشقا بیر کیملیک لاییحهسی تکلیف ائدیلدی.
دونن آنایاسادا نظرده توتولان شورای نگهبان و دیگر دؤولت قوروملاری کیمی یانلیش قوروم سیستمیایله سئچیلن ثابت عضولردن عبارت اسلام شوراسیندا و بو سیستئمله پارلامئنته یالنیز توتالیتاریزم طرفدارلاری داخیل اولاجاق و اونلار خالقی تمثیل ائتمهیه گتیریله بیلمز. خالقین عهدی(میثاق مردم) ساییلان آنایاسا ۱۹۵۷-جی ایل اینقیلابیندا خالقین آرزولاری ایله، مینلرله شهیدین قانی ایله سوواریلمیش، هر جور فساد، رانت و اوغورلوغا زمین یارادان ۴۴جو اصل کیمی بعضی اصللر وورغولانیر، آنجاق ۱۵جی اصلین قاپالی اولدوغو آچیقلانیر. ۴۷ ایلدن سونرا بو پارلامئنت آنا دیلینین ایکی ساعت بئله تدریس ائدیلمهمهسینه سس وئرمکله و آنایاسانین ۱۵-جی اصلینه قارشی چیخماقلا آذربایجان خالقینین هر هفته ۱۰۰ مین اینسانین اشتیراکی ایله ایدمان میدانلاریندا زوراکیلیغا قارشی ان سیویل اعتراضینی نمایش ائتدیردیگی بیر واختا تصادف ائدیر. دوشونوروک آنایاسانین یئری هر بیر شخصدن، حتا رهبردن یوکسکدیر. دوشونمهلیییک کی، بو سیستم نیه وطنداش اعتراضلارینا قولاق آسمیر؟! ۲۹-جو بهمن تیپلی عصیانی گؤزلهمهلیییکمی؟
دونیا بو گون تورکیهدن داها بیر خبرین شاهدی اولدو. پارلامئنتین فارس اولمایان دیللره قارشی چیخدیغی بیر واختدا، تورکیهده «اؤجالان» تئررور پارتییاسینین لیدئری «پ ک ک» پارتییاسینین عضولریندن سلاحلارینی یئره قویمالارینی ایستهییب. ایندی ایکی اؤلکهده ایکی دیلین وضعیتینی مقایسه ائدک. بو گون تورکیهده کوردلر ابتدایی صینیفدن اؤز دیللرینده اوخویورلار، میللی قزئتهلری وار، حکومت حسابینا ۲۴ ساعت کوردجه یاییملانان ایکی تئلئکانال، پارلامئنتده ده کوردجه دانیشان رسمی نمایندهلری وار. اما ایراندا اؤلکه پرئزیدئنتینه ایکی میصراع تورک شعری (!؟) دئمهمهسی ایله باغلی خبردارلیق ائدیلیر و اونا ایکی ساعت تورکجه درس دئمهیی قاداغان ائدیرلر کی، بو دا اونلارا گؤره میللتین یوزه آلتمیشینی تورکلر تشکیل ائدیر.
حقیمیزدیر، تورک دیلی رسمی دیل کیمی قبول ائدیلسین و تورکجهمیز تکجه مکتبلرده دئییل، ادارهلرده، بانکلاردا، مئدیالاردا و هر یئرده استفاده اولونسون. بوگونکو دونیا بیرینجی وطنداشین حاقینی اونون دیلینین آزادلیغی ایله ایضاح ائدیر، بیزیم پارلامئنتده اوتورانلار ایسه یوزیل بوندان اؤنجه فیکیرلره قیشقیریر، باغیریرلار. قونشو اؤلکهلرده دیللرین سربست اولدوغونو گؤردوک: عراقدا تورک دیلینین رسمیلشدیریلمهسینی ده گؤردوک، کوزووودا تورک دیلی رسمیلشدیریلدی. اما ایراندا ۳۰-۴۰ میلیوندان چوخ تورکدیللینین اولماسینا باخمایاراق، اونلار تحصیلده بوتون دیل امکانلاریندان محرومدورلار. بو محرومیت کولون آلتینداکی اودون اوستونه اوفورور و بو ظلمدن خالقیمیزین غضبینین آلوولانماسینی گؤزلهمک لازیمدیر.
۹/۱۲/۱۴۰۳
آذربایجان ادبیاتی، تاریخی و اینجه صنعتی