شان قیزی دستانی / یوسوف گدیکلی

ایدیل – اورال بؤلگه ­سی تاریخین ایلک چاغلاریندان‌ اعتیبارن تورکلرین آنایورتلاریندان‌ بیری اولموشدور. بورادا هون، اوگور، سابار، بارسیل، خزر، کومان – قیپچاق، تاتار تورکلری اوزون یوزایل‌لر یاشامیشلار، دولتلر قورموشدولار. کوبراتین کوردوغو بؤیوک بولغاریستانین ۶۴۱ده داغیلماسی اوزه­ رینه بولغارلارین بیر بؤلوغو ایدیل – اورال بؤلگه­ سینه کؤچموش، بورادا خزرلره باغلی بیر دولت قورموشدولار. بو دولتین تاریخچه بیلینن ایلک حکمداری آلموس بن جعفر، عباسی دولتینه ائلچی گؤنده ره ­رک مسلمان دین آدامی، پارا و مانوی دستک ایسته ­میشدیر. بو ایسته­ یه یانیت وئرن عباسی خلیفه ­سی مقتدر، کاتیبی ابن فضلان اولان بیر ائلچی‌لیک قورولو اولوشدورموشدور. بولغار یالتاواری‌نین (یالتاوار بولغار حکمداری‌نین عنوانی‌دیر) ائلچی‌سی باشتو دا، بو قوروللا گئریه دؤنموشدور. ائلچی‌لیک کورولو ۱۲ ماییس ۹۲۲ده دولتین باشکندی اولان بولغار شهرینه اولاشمیشدیر. بولغار حکمداری ائلچی‌لیک قورولو حضوروندا مسلمان اولموش، جعفر آدینی آلمیشدیر. بئله جه ایدیل بولغارستانی اسلام‌لیغی رسمن قبول ائدن ایلک تورک دولتی اولموشدور.

ادامه نوشته

تاریخ آذربایجان از پگاه تاریخ تا امروز – 42

متن سخنرانی

م. کریمی

ستارخان، ثقه الاسلام، شیخ محمد خیابانی

عزیزان،

انقلاب یا بعبارت بهتر جنبش مشروطه که با امضای آن در سال 1285 آغاز شد و تا روی کار آوردن رضاشاه 19 سال فاصله وجود دارد. در این مدت بلایایی که بر سر آذربایجان آوردند بسیار عبرت آمیز است. در این سالها سالی نیست که توطئه ای از طرف انگلیس و هم پیمانان او در آذربایجان رخ ندهد. سلسله توطئه ها چنان چیده شده است که اندیشمندان و مبارزان آذربایجان فرصت سر خاراندن پیدا نمی کنند. هنوز امضای مشروطه خشک نشده محمدعلی میرزا – سفاکترین شاه قاجار مجلس را به توپ می بندد و زیر امضای پدرش می زند و استبداد را علم می کند. مردم تبریز با شناختی که از 14 سال ولیعهدی او دارند می دانند که چه ها بر سر مردم خواهد آورد. بنابراین علیه او برمی خیزند و از آرمانهای مشروطه دفاع می کنند.

ادامه نوشته

تاریخ آذربایجان از پگاه تاریخ تا امروز – 41

متن سخنرانی

م. کریمی

19/06/1401

جنبش مشروطه

از تاریخ سخن می رانیم. می دانیم جبر تاریخ وجود دارد و هر رویدادی بر اساس شرایط خاصی صورت می گیرد و برای فهم هر پدیده ای در تاریخ، باید آن حادثه را در شرایط زمانی خودش مورد بررسی قرار داد. در عین حال که جبر تاریخ وجود دارد فعالیت آگاهانه نخبگان نیز در روند تاریخ بسیار مؤثر است. ضرورت های اقتصادی از عوامل مهم در رویدادهاست. نگرش ایده آلیستی ما را به انحراف می کشاند. نقش اندیشمندان اینست که از راه شناخت علمی جهان و جامعه و طبیعت ، جامعه و فکر را تغییر می دهند. جنبش مشروطه از این قاعده مستثنی نیست. امروز با تفاوتهای فاحشی در تبیین این جنبش روبرو هستیم و بیشتر اندیشمندان برای فرار از انگ خوردن کمتر به بحث در این مساله تن می دهند. و یا وابستگی خاصی دارند. ما باید این واقعه را با حوصله و با پیش هم قرار دادن تک تک موضوعات و در عین حال نظرات مختلف بررسی کنیم وگرنه با خواندن یکی دو کتاب – که البته برخی به خواندن یک مقاله که آنهم بیشتر شبیه یم بیانیه است اکتفا می کنند و فتوا می دهند. همه چیز را سیاه سیاه دیدن و یا سفید سفید دیدن درد اصلی این دوستان است. البته به یک تنبلی نویسندگان آذربایجان اشاره می کنم که در این مورد بخصوص تلاش مورد نیاز را انجام نداده اند. بطوری که امروز تنها به تفرقه تبدیل و کمک می کند.

ادامه نوشته

تاریخ آذربایجان از پگاه تاریخ تا امروز – 40

متن سخنرانی

م. کریمی

12/06/1401

آمادگی برای انقلاب مشروطه

امروز از آرمان های مردم آذربایجان در جنبش مشروطیت خواهی خواهیم گفت. این جنبش را آذربایجان آغازید. افکار و اندیشه های آن نیز ابتدا از روشنفکران آذربایجانی به میدان آمد. تمام تلاش ها و جانفشانی ها نیز در آ ذربایجان بیشتر از هر شهر دیگری بود بطوری که کلِ این انقلاب بنام آذربایجان ثبت شده است. اما امروز شاید بتوان گفت کمترین بهره را از اینهمه جانفشانی و تقلاهای بیحد و حساب برده است. امروز در مورد اندیشه ها و ایدئولوژی مشروطیت سخن خواهم گفت که البته جای مناقشه نیز فراوان است. آنچه نوشته شده، مورد تحلیل قرار گرفته و تئوریزه شده است همه بر ضد خواسته و آرمانهای ملت بزرگ آذربایجان شده است. دقت به این مسائل از جمله مواردی است که باید بدان پرداخت. برای تحلیل موقعیت امروز نگاهی به تاریخ و روند آن ضروریست. انقلاب مشروطیت و تداوم آن چیزی نبود که مردم انقلابگر می خواستند. تمام آرمانهای مشروطه خواهی به راه خلاف برده شد و دولتی بر سر کار آوردند که به هیچ وجهی مردم خواستار آن نبودند. لذا می بینیم تحولی بنیادین و ناخواسته در اینجا صورت گرفته است. برای بیان این موضوع، بازگشایی اندیشه ها و تحلیل آنها ضروری به نظر می رسد. لذا دوستان، می خواهم عرض بکنم شاید با نظراتی که در اینجا مطرح خواهم کرد موافق نباشید اما یافته های بنده ی حقیر چنین است. البته در این مورد کتاب های بسیاری نوشته شده اند که برخی از آنها از طرف فارسها و برخی از طرف آذربایجانیها نوشته شده اند و لذا با دیدگاههای متفاوتی در تحلیل این جریان روبرو هستیم.

ادامه نوشته

تاریخ آذربایجان از پگاه تاریخ تا امروز – 42

متن سخنرانی

م. کریمی

26/06/1401

عزیزان،

انقلاب یا بعبارت بهتر جنبش مشروطه که با امضای آن در سال 1285 آغاز شد و تا روی کار آوردن رضاشاه 19 سال فاصله وجود دارد. در این مدت بلایایی که بر سر آذربایجان آوردند بسیار عبرت آمیز است. در این سالها سالی نیست که توطئه ای از طرف انگلیس و هم پیمانان او در آذربایجان رخ ندهد. سلسله توطئه ها چنان چیده شده است که اندیشمندان و مبارزان آذربایجان فرصت سر خاراندن پیدا نمی کنند. هنوز امضای مشروطه خشک نشده محمدعلی میرزا – سفاکترین شاه قاجار مجلس را به توپ می بندد و زیر امضای پدرش می زند و استبداد را علم می کند. مردم تبریز با شناختی که از 14 سال ولیعهدی او دارند می دانند که چه ها بر سر مردم خواهد آورد. بنابراین علیه او برمی خیزند و از آرمانهای مشروطه دفاع می کنند. تبریز در محاصره ی 11 ماهه است که تهران توسط ایادی انگلیس فتح می شود و هیئت حکومتی که متشکل از همان مهره های انگلیس هستند تشکیل می شود و مسندهای مهم دولتی را از کابینه و مجلس و قوه قضائیه در دست می گیرند. یپرم خان، سردار اسعد و دیگران در راس قدرت قرار می گیرند. برنامه بعدی، ساکت کردن مردم تبریز، جدا کردن رهبران این قیام از توده ی مردم است و لذا ستارخان و باقرخان را به تهران می کشانند و برای کشاندن آنان از مجتهدین استفاده می کنند. آنان را با وجود انبوهی از مردم خوش قلب تهران، در باغ اتابک خلع سلاح کرده به قتل می رسانند. (1288) هنوز تبریز زیر دست متجاوزان روس غارت می شود. مردم تبریز قهرمانی دیگر را روانه ی میدان می کند و قوشون متجاوز روس با سفاکی بی نظییی ثقه الاسلام و 8 مبارز شناخته شده از رهبران را در ملاء عام و روز عاشورا به دار می کشد (1290) و مذهب شیعه را چنان با خرافات عجین ساخته است که از زیر چوبه های دار قهرمانانش رد می شوند و توجهی به بالای دار ندارند و شاخسئی – واخسئی می خوانند.

ادامه نوشته