سلطان حسین بایقارا عشق دونیاسیندا
عشق دونیاسی
سلطان حسین، حسینی تخلص سئچه رک، بیر عشق و سئوگی شاعری اولاراق، ادبیات تاریخیمیزده قالیر. حسینی، عاشقدیر و کؤنلونون معمور اولماسینی دیله ییر و بئله لیکله حرص و هوسی اوره کدن قازدیری:
کؤنلوم ائت معمور، مهرین ایله، لیکن قویماگیل!
نفس اوندا قیلا کی حرص و هوس طرحین بنا.
بو گؤزه للیکده سؤز، اوندان اؤنجه تورک عالیمی خاص حاجب آدیله تانینان بؤیوک شاعریمیز- قوتادقو شاعری دیلیندن ائشیتمیشیک. خاص حاجب بو ده یرلی اثرینده، شاهلار، سلطانلار و خاقانلارا اؤلکه نین اداره ائتدیگینی اؤیره ده رک، اونلارین اوره کلرینده حرص و هوسی چیخیریب ، یئرینده سئوینج و محبت اکدیگینی ایسته ییر. سؤز یوخدور کی سلطان حسین بو کتابی اوخوموش و اوندان الهام آلاراق، بئله معنالی شعرلری قوشا بیلیر. بئله دیر کی سلطان حسین بیر خاقان اولاراق، عینی حالده ده یرلی شاعردیر ده. آنجاق عشق اونون دیلینده شاهلیق ایستک لریندن آیریلمیر و بیر سلطان دیلی ایله ده بیانی نی تاپیر. شاعر، بوتون کلاسیک شاعرلریمیز کیمی، غمین قوشون چکمه سیله، ساقیدن می ایسته ییر و غم مصافینا گئدیر:
غم سپه چکدی، ساقیا، توت جام صاف،
کیم بولور جام می ایچندن دلیر اهل مصاف.
شاعرريا، عشقی انسانلارین تقدیری و آلین یازیسی کیمی تصویره آلیر. او اؤزونو جام الستدن مست اولدوغونو بیلدیری:
دان یوخدور کیم بولوب من مست تا شام ابد،
کیم ازلده قسمتیم بولدی منه جام الست.
بئله بیر شاعر، هجردن ده قورخمور. چون مصافا گلیرسه، اونو شکست وئره جه یینه اینانیر:
ای حسینی، وصل اوچون هر نئجه کیم چکدیم مصاف،
هجر بولماق روبرو قلبیم آرا بولدی شکست.
او، عشقین اولماسیله هر شئیه دال چئویریر:
قیلمادی عشق عقل و دین و ننگ و نام ترک،
بونجا رسوالیق قبول ائتدیم من رسوا و بس!
صریح و صمیمی سؤیله ییر:
یئره گیرسین اشک کیم آقیزدی باغریم قان ائدیب،
یوخ کی مخفی سر عشقیم ائیله دی افشا و بس!
حسینی، اؤزونو بیر بولبوله بنزه دیر کی گولون تیکانینی، گوموش قفسه ترجیح ائدیر:
ای حسینی، هجرده جسمیم آرا کؤنلوم قوشی
گولدن آیری عندلیبی دور گرفتار قفس.
و یئنه دئییر:
توختاماز خنده مژگانین ووران کؤنلوم قوشو،
خوش گؤره ر بولبول جواهرلی قفسدن خارینی.
آنجاق عشق یولوندا ناله ائتمه گی ده قبول ائدیر:
گر حسینی ناله قیلسا عشق آرا، عیب ائتمه نیز،
کیم دورور عاشق کیم اونون شیوه سی افغان دئییل؟
حسینی، تاریخی و اوسطوره وی عاشیقلاردان دا آد آپاریر و بوتون کلاسیک ادبیاتا صادق قالیر، اما هردن بیر فرقلر ده گؤزه چارپیر. بو عاشیقلر وصالا چاتماییب، اؤزونو اونلارلا توتوشدوراراق، اؤز داستانینی باشقا بیر نوع بیلیر:
حالتیم فرهاد و مجنون قصه سینه اوخشاماز،
کیم ایرور عشق ایچره مهلک داستانیم اؤزگه نوع.
اونون باشقا نوع اولدوغو بئله دیر:
عشق ظلموندن اگر فرهاد و مجنون اؤلدولر، عار دئییل
منده هر دم دور اؤلوم، مندن آلار مظلوم دئییل.
حسینی نین دیوانیندا گؤزه ل بیان ایله ده اوز اوزه گلیریک. موسیقی یه تانیش اولدوغونو ده شعرلرینده گؤروروک. بیر شعرینده "حسینی: پرده سینه اشاره ائده رک دئییر:
چون حسینی توبه سیندیردی، مغنی دوز نوا،
هم حسینی پرده سینده، ساقیا، سن باده سوز!
شاعر عشق سئوه ر بیر شاعردیر. عشق آنا یودو ایله جانینا گیرمیش، اجل گلمه سیله جانیندا چیخاجاقدیر:
عشق سود ایله تنیمه گیذدی، چیخار جانیله،
ناصحا، منع ائتمه ایلن عادت معهوددن!
آنجاق بیر سیرا شعرلریندن، آلماق اولور کی حسینی مجازی عشقه ده دوشموشدور:
ای حسینی، هجردن جانیم قوتولسا عهد ائده ر،
کاشنالیق قیلمایین جنس بنی آدم ایله..
او، گؤزه للر قدرینی بیلن انساندیر و وفالی یار اوچون جاندان علاوه باشقا بیر سؤز دئمه گی سئومیر:
ای حسینی، بی وفالارا کؤنلونو وئرمه گیل!
چون وفالی یار تاپدین، سؤز دئمه جان اوستونه!
عینی حالدا، حسینی کلاسیک شاعرلر کیمی خرقه سینی می اوچون رهنه وئریرو یولدان دؤنمه ین بیر عاشق کیمی جانیندان کئچیر:
میه خرقه م رهن و من مخمور، نئتدی می فروش
یانا بیر پیمانه هم وئرسن بو مرهون اوستونه؟
او، انسانلاری دوشونمه گه چاغیریر و تورپاغا چئوریلمه میشدن اؤنجه یاشاییشدان بهره لنمه گی ایسته ییر:
اوزو خوش توت گیل که آخر تیره خاک آستیندادیر،
اول که حالا رخش سوره ر چرخ گردان اوستونه.
او، فقیه ، زاهد و ریاکارلارا دا توخونور. اوزونو فقیه ایله توتوشدوراراق، ایشین آخریندن خبردار اولمادیغینی سؤیله ییر:
سنده زهد و منده عصیان، نه تفاوت ای فقیه!؟
هیچ کیم چون واقف دئییل آخر ایش بهبوددن.
و بونا گؤره ده دونیادان کام آلماغا چاغیریر:
ای حسینی، تاکه ممکندور جهاندان کام سور،
عاقبت ناکاملیق یئتدور کوی چون چرخ دون.
نهایت واعظه اوز چئویریب، گؤزه ل طنز ایله گؤزه للری سئومکی گناه سایدیقلاریندان لوغازا توتور و دئییر کی من چکینمه یه جه یم، چونکی تانریمین رحمتی منه بئله لیکله داها آرتار:
واعظا، گر خوبلارین عشقی گناه ایرور، نه غم؟
چونکی تانری نین گناه اهلینه چوخدور رحمتی!
شاعر، بئله لیکله عشق میدانینا قدم قویوب جان وئرمکدن ده اسیرگه میر:
عشقده جانیمی آل، جسمیمی یاندیر ای اجل!
یئله ساوورگیل که عشق اهلی نین اولسون عبرتی!
آذربایجان ادبیاتی، تاریخی و اینجه صنعتی