سؤز و دیل باخیمی

   حسینی بؤیوک و ده یرلی بیر شاعردیر. اونون تاریخی دوروموندان علاوه، دیل باخیمیندا دا اؤنملی یئر توتور. ادبیاتیمیزین گؤزه ل بیر چاغیندا قلم اله آلیب و دوغرودان - دوغروسونا، ده یرلی شعرلریله بیر دؤنوش نقطه سی نین یارانماسیندا اؤز دامغاسینی باسماغا نایل اولموشدور. حسینی نین دیلی ساده، آخیجی، گؤزه ل و اوره یه یاتان دیر. دیل ساده لیگی، گؤزه للیگی اونون بوتون شعرلرینده دالغالانیر. او، گؤزه للیگی موم کیمی اریدیب شعرلرینه تؤکور. بو آخیجیلیق گاهدان او قده ر دیر سانکی خلق دیلی دیر و دوغرودان دا خلق دیلینه یاخینلاشیر. اونون شعرلرینده گؤزه ل عباره لر، تشبیه لر، اصطلاحلار، ترکیب لر و ... ایله اوز اوزه گلیریک. بو عباره لره دقت ائدین:

   باغری داش(غرل نمره 164) پوزوق حال(153)، قاشی یای، کؤنلوم قوشو(175)، غم طاقی(155)، و ... ساده بیر مثالار دیرلار. بورادا بو بنزه تمه یه باخین:

گول یوزون شوقینده غم دشتینی قیلدی لاله زار،

تیغ هجرین تؤکدو چون باغریم قانینی.

   حسینی، تورک ادبیاتی نین جغتای شیوه سینه باغلی شاعریمیزدیر. اونون سلف اری، خاص حاجب و خلف لری، امیر علیشیر نوائی، بابورشاه اولموشلار و بونلاردان سونرا جغتای ادبیاتی اؤز زیوه سینه یوکسلمیشدیر. دیل اؤزه للیک لری حسینی نین دیوانیندا اؤزونو گؤسترمه ده دیر. باشقا جغتای شاعرلری کیمی ، فارس شاعرلری نین ائتکا سی ده گؤرونمکده دیر. گاهدان فارسجا اصطلاحلار، ترکیبلر عینی صورتده اونون شعرلرینده گلیر. او جمله دن گاهدان اضافا حرفلردن گؤرونور"

قیلدی بختیم نه قارا زولفوندن اول ماه از فراق

نئجه یاندیردی که من دلخسته نی آه از فراق.

گؤروندویو کیمی " از فراق " هئج زمان آذربایجان شاعرلری نین دیلینده گلمیر، اما بئله سؤزلری ، بیز سلطان حسین بایقرا، جهانشاه حقیقی و حتا نوائی نین دیوانیندا گؤروروک.

     حسینی دیوانیندا یاد دیللردن- عربجه و فارسجا دیللردن چوخ آز استفاده اولونموشدور. بیر بارماق حسابی ایله تکجه 25% -30% بو یاد دیللردن سؤزلر داخل اولدوغونو گؤروروک، بیر حالدا کی گاهدان آذربایجانین باشقا شاعرلرینده بوندا داها چوخ گؤرمک ممکن دور. حسینی نین غزللری اکثرینده 5-6 بیت اولور و 10 بیتی اولان چوخ آزدیر و بوندان آرتیق اولانی بلکه ده بارماق ساییندان آرتیق اولماسین. یاد دیللردن گلن سؤزلرین دلیلی، چوخ عروض وزنینده یارارلانماق اوچون اولموشدور. عربجه کلمه لر ین چوخو او کلمه لردیر کی خلق دیلینده ده ایشله نیلیر، و فارسجادان اولان کلمه لر ده بئله دبرلر. آنجاق چوخ آز کلمه لر تانینمامیش اولموشدور، او جمله دن: لعل خندان، آب حیوان، داغ هجران، جان فزا، جگرخوار، گهربار، سرگشته لیک، سرنوشت، گرداب، سپهر و بئله –بئله کلمه لر خلق دیلینده یوخ، بلکه تکجه شعریمیزده اوخوماق اولور. عربجه کلمه لر ده بئله دیر. سلاسل، مجاب، عتاب، مصاف، سحاب، ریاح، ناصح، فرقت، اشتیاق و بئله کلمه لری خلق دیلینده تاپماق اولماز، بلکه تکجه شعریمیزده گؤرمک اولار.

    حسینی نین شعرلرینده، بیر سیرا قرآن آیه لرینه اشاره لر ده واردیر، آنجاق بونلارین دا ساییسی آزدیر. والشمس والضحی، الله اعلم بالصواب، واللیل و الشمس و بئله عباره لرین ده ساییسی تک و توک راست گلیریک. آنجاق بونو دئمک اولور کی حسینی نین دیلی بیزیم بوگونکو دانیشیق دیلیمیزه چوخ یاخین بیر دیلدیر.

   اوست – اوسته باخاندا، حسینی نین شعر دیلی، آخیجی، ساده و گؤزه ل دیر. بو شعره بیر باخین:

نه کؤنولده صبر قویدو جانین ایچره، نه قرار،

یوخ کی عشقین عقل و هوشوم ائیله دی یغما و بس!

خوش آهنگ و آخیجی دیر. خلق دیلینه ده چوخ یاخین دیر. و یا:

اول پری کؤنلو من دیوانه یه مایل دئییل،

یا منیم آواره کؤنلوم عشقینه قابل دئییل.

600 ایل بوندان قاباق دا بو شعر هامی اوچون گؤزه ل و اوخوناقلی ایدی و بوگون ده بئله دیر.

   شاعر عینی حالدا ذوق اهلی دیر. آشاغیداکی غزلده، شاعر چالیشیر شعر هنرینده گؤسترسین. بو غزلده، هر بیتین سون کلمه سینی آردیمدان گلن بیتین باشلانیشی کیمی ایشله دیر. بو بیته باخین:

ای جفا تیغی گلیب مجروح کؤکسومو یارو،

قول اولان ائیلر سالیب هر یان ایچیمی آختارو.

قافیه "آختارو " اولاراق، ایندی ایکینجی بیتین باشلانیشی دیر:

آختاروردا تاپسان اول کؤنلوک که مجنون شیوه دیر

هر نئچون اولسا عدم صحرای ساری باشقارو.

سون کلمه "باشقارو" اولاراق، دالیندان گلن بیتین داوامی دور:

باشقاروردا وارماسا کؤنلوم عدم صحراسینا،

دوش دوشیندن سانجیبان اول ساری اونو قایتارو.

و یئنه داوام ائدیر:

قایتاروردا واقف اول کیم یانا قاییدیب گلمه سین،

تانری اوچون ناتوان جانیمی اوندان قارتارو.

و باشا کیمی...