ناظر شرفخانه‌اي

استاد ناظر شرفخانه ای

محمدرضا ملك‌پور (ناظر شرفخانه‌اي) كلاسيك عنعنه‌لريميزه مسلط اولان و بو فورمالاردان يارارلانان شاعرلردن بيريسي ديركي 1317‌جي گونش ايلينده اورمو درياچه‌سينين قيراغيندا يئرله‌شن شرفخانه شهرينده آنادان اولوب، ايلك تحصيليني بيتيرديكدن سونرا تبريزه و داها سونرا قوما كؤچوب، حوضه درس­لريني دوام وئردي. اون ايل قومدا علميّه حوضه‌سينده درسلريني بيتيرديكدن سونرا، تهران بيليم يوردونا دؤنموش و يوكسك ليسانس آلاراق مأذون اولدو. سونرا تهران و كرج يونيوئرسيته لرينده فلسفه، حقوق و عرب ادبياتي ساحه‌سينده تدريسه مشغول اولدو.

ناظر 12 ياشيندان شعر و ادبه ماراق بسله‌ييب، شعر قوشماغا اوز گتيرميش، آنجاق آنا ديلي‌نين نه ‌قد‌رگوجلو، گئنيش و عنعنه‌لي اولدوغو و بوآخيجي، شاشديران و آهنگين ديلين گؤزه‌لليك‌لري و اينجه‌ليك­لريله تانيش اولدوقجا، آنا ديلينه محبتي داها آرتيب و ياراديجيليغيني آنا ديلينه حصر ائدير. اؤزو دئميشكن: «من ده باشقا شاعرلريميز كيمي بو اقتداري گؤسترمك اوچون شعرين چئشيدلي چرچيوه­لرينده طبعيمي سيناميشام، بلكه بئله­ليكله اؤز بورجومو آنا ديليمين حاققيندا اؤده‌يه‌م.».

ناظرين آنا ديلينده اولان اثرلري بونلاردير:

1-     اولدوزلو ده نيز

2-     شئهلي سحر

3-     ماهني‌لي چاي

4- ديوان تركي

فارسيجا اثرلري ده بوئلاردير:

1-     زمزمه‌ها

2-     حماسه‌ها

3-     مرهم مهتاب

4-     ادبيات عرب

آنجاق نئچه اثرلري ده هله چاپ اولماميش و ايندي چاپ اوچون حاضر لانماقدادير. بو اثرلري سايماق اولار: 1-مجموعه شعر فارسي 2- اوره‌ك چيرپينتيسي 3- جادوگري از نظر اسلام

ناظر اوچ ديله- عرب، فارس و تورك ديللرينه مسلطدير و اونلارين بوتون اينجه­ليك­لريني منيمسه ميشدير، آنجاق آنا ديلينه اولان محبتي، علم و محبتله قارانميشدير:

و توركويرازان شاعيرلره اوز توتوب بئله سؤيلور:

هم الين، هم قلمين توركجه يازان، وار اولسون

سنه مولا علي هر يئرده نگهدار اولسون.

توركو، غئيرتلي، شهامتلي ايگيدلر ديلي­دير

قويمايين، جان سيزه قوربان، بئله ديل خوار اولسون.

ناظر اؤز ديلي‌نين زنگين‌لييني و مظلوميتي‌ني گؤره‌رك، قلم اهلينه آناديليني قوروماغي توصيه ائدير. ناظرين «اولدوزلو ده نيز» اثري اوستده كي شعرايله باشلانير و بورادا «وطن» دييه­رك ناظرين شعرلري عطيرله نير:

وطن – وطن دئيه­رم تاجانيمدا جانيم وار

وطن ترانه­سي شيرين، وطن دياري گؤزه‌ل

شوبهه يوخدور ناظر اقتدارلي بير شاعردير و بوتون شعر صنعت­لريندن ايفاده­له­نير: ايهام، كنايه، استعاره، مراعات­النظير و باشقا صنعت­لر اونون شعرلرينده آشيب داشير. او، تابلو ياراتماقدا ماهر بير رسّام دير. طبيعتده اولان گؤزه­لليك­لر و اينجه­ليك­لري تجسم ائدير و تصويرلر يارادير. شاعرين «اورمو درياچه‌سي» عنوانلي شعري، شهريارين «سهنديه» سيندن فايدالاناراق، ناظرين گؤزه‌ل شعرلريندن دير:

اورمو درياچه‌سي!

طوفانلي دنيزلر باشي­سان سن

پارلايان تاج طبيعتده برليان قاشي­سان سن

دوزلو، ايستك‌لي، ماراقلي دره – داغ يولداشي­سان سن

شور اولوبسان ائليمين گؤزدن آخان قان ياشي­سان سن

دريالار سنگ صبور اولسا، ده­ييرمان داشي­سان سن.

سني توفان ييخا بيلمز

سنه هئچ كيم چيخا بيلمز

سنه يئل-  سئل باتا بيلمز

سني كؤنلوم آتا بيلمز.[1]

بونلارين آرديجا، بو بؤلگه‌نين كولتورونه، قهرمانلارينا، عالم­لرينه اشاره ائده‌رك يازير:

او گونئي كي اونون آسلانلاري افسانه ياراتميش

داغلاري باش-  باشا چاتميش

وارچين كورد كيمي شيري

«ميشوو» تك اوجاداغي

آب زمزم كيمي كهريزي- بولاغي

سولمايان باغچاسي- باغي

دولو عشقيله چاناغي.

او «خياباني» و «معجيز» كيمي ائولاد دوغوبدور

ظالمين بورنون اويوبدور

«شيخ محمود»[2] او ايلهام ائله ييب «گلشن راز» ي

اؤيره­ديب راز و نيازي

گؤسته‌ريب قيش گونو يازي.

«شئهلي سحر»[3] كيتابيندا، شاعرين اوره‌ك چيرپينتي­لاري، انسانليغا قارشي درين سئوگيسيني، عدالت، حُريّت و حقيقت عاشيغي اولدوغونو آيدينجاسينا گؤرمك  اولور. بورادا ناظر ائل سئوه‌ر، يورد سئوه‌ر و وطن­پرور بير شاعردير. او، ائليميزين دردلريندن، كدرلريندن، اومود-آرزيلاريندان، دبلريندن و عنعنه‌لريندن شاعرانه بير شيوه ايله ياد ائدير. وطني‌نين گؤزه لليك لريني – داغلاريني، ياماجلاريني، دره‌لريني، چايلاريني، اوره ك اوخشايان منظره لريني بؤيوك بير مهارتله جانلانديرير. خالقي‌نين نيسگيل‌لري، سئوينج­لري، سئوگي و كدرلري ده اونون گوجلو قلميندن آخيب گلير. او، اؤزو شاعر اولاراق، شاعرلره حرمت قازانير و شاعرلردن بئله ايسته‌يير:

شانلي، توفانلي، سارسيلماز، احتشاملي داغ اول شاعر!

آلمالي، هئيوالي، نارلي، گول- چيچك­لي باغ اول شاعر!

حقي سؤيله، قولون دوشسه- هم ساغين، هم سولون دوشسه

بوستان ايچره يولون دوشسه، قول- بوداغلي داغ اول شاعر!

اونون آرزيسيندا دنيا باشدان باشا بير اولوب بير- بيرينه قووشماق، اؤلكه­لرده عدالت حؤكم سورمك، سعادت نغمه‌لري قولاقلاري سيغاللاماقدا اولماقدير. ناظيرين شعرين شعري و بديعي­ليك باخيميندان چوخ بويالي­دير. اونون «پري‌لر شهري»[4] ني بير آرمانشهر ويا مدينة فاضله آدلانديرماق اولار، چونكي اورادا شاعرانه روح بوتون دنيا گؤزه‌لليك­لري، اوره‌ك ايستك­لريني اورادا گؤرور و روح اوردا قانادلانير.

ناظرين سربست شعرينه ده بير اشاره گره­كدير. دوغرو دور ناظير كلاسيك فورمالاردا اوستاد و اقتدارلي بير شاعردير، آنجاق ليريك و سربست شعرده ده سؤزو وار. اونون «ده ر آپار مني» شعري بونا بير اؤرنك:

گونشه بنزه­ين اليني اوزات

وفا سونبولويم

ده­ر آپارمني.

سنسيزليك غميندن قويما سارالام،

محبت گولويم

ده­ر آپار مني.[5]

داها قيسا بير شعريني بيرگه اوخوياليم:

هرگز دئميرم:

بو ينوموزا سلسله سالما،

ياكي بيزي مجنون كيمي ديلدن – ديله سالما!

تكجه ديئيرم:

قوي لبيني لبلريم اوسته

بوندان داها چوخ اورتاميزا فاصله سالما![6]

آيري بير شعري ده بودور:

ياشاديق بير عؤمور ايكي گؤز كيمين

ياشاديق يان با يان چيگين به چيگين

سن منه تامارزي

من سنه حسرت.

بير دوار آييردي سنيلن مني

گؤزو دار بير دووار، پاخيل بير دووار

گئجه ني گونوزو اللرده كركي

نه قدر چاليشديق

نه قدر چاپديق

بو پخيل دوواري ييخا بيلمه ديك

بير بوداغ اوستونده ايكي قوش كيمين اوز – اوزه اوتوروب باخا بيلمه­ديك.

اوره‌ييم جان آتيرسني گؤرمه­يه

چاغيرير بو يورغون گؤزلريم سني.

بونو بيل گؤزه­ليم نئجه كي ساغام

يئنه ده جان آتيب بويلاناجاقام

يئنه ده آديني چاغيراجاقام

اوره ييم جان آتيرسني گؤرمه­يه

گؤزلريم داريخير سني گؤرمه­يه.

آنجاق ناظير كلاسيك شعريميزده باجاريقلي­دير. دوكتور صديق اونو فلسفي شعريميزين، فضولي، ميرزا شفيع واضح، حكيم هيدجي و حكيم ملاباقر خلخالي نين خلفي ساياراق، چاغداش شعريميزده مير حبيب ساهر، سيدجعفر موسوي ايله ياناشي اوچ بؤيوك فلسفي مضمونلو شعرلر يازان شاعر سايير. اوستاد بونا اينانيركي عرفان و فلسفي شعرلريميزده، هر زاددان قاباق، سيمبوليك معنالاردا ايشله­نن مئي، باده، خرابات، مئيخانا، ناظرين شعرلرينده بوكيمي سؤزلرين حسابي آيدينلاشديريلميشدير، نئجه كي ناظير اؤز سلف لري كيمي بئله سؤيلور:

آماندير قويمايين زاهيد كيمي بد ذوقو رضوانه

كي قورخوم وار نعم المستقر، بئس القرار اولسون!

ازلدن عشقيله عقل اورتاسيندا كشمكش‌ لر وار

يئنه دوكتور صديق بونو اينانير: «بوتون شرق ادبياتي تاريخينده تكرار ائديلمز قابليت­له يازيلان فضولي نين غزللريندن سونرا، يالنيز بيزيم عصريميزده علي آقا واحيد غزل نوعوندا ده­ييشيك­ليك ياراتماغا موفق اولموشدور. اينديسه ناظير شرفخانه‌‌اي­نين يازديغي غزللر، بير طرفدن ديل باخيميندان علي آقا واحيدين ياراتديغي يئني ده­ييشيك­ليك­لر و ديگر جهتدن فضولي عنعنه­سي دوام ائتديرير»[7].

بونودا آرتيرماق لازيمديركي، ناظر، چاغداش شعريميزين غزل قولوندا گوجلو باجاريقلي شاعير اولدوغونو هئچ كيم اونوتمور و استاد يحيي شيدا[8]، اوستاد عزيز محسني[9]، دوكتور صديق و حتا شاگيرلريندن اولان رضا قاسمپور[10]، شاعرين غزل شعرلريني بيه‌نيرلر. شاعيرين بير سفرينده زنگانا، بوشهر ده اونو عزيزله ييب و بير عزيزله‌مه تؤره‌نين زنگان شاعيرلري طرفيندن قورولدو.[11]

 

دوكتور هيئت

دوكتور جواد هيئت وارليق درگي‌سي‌نين صاحيبي، بو درگي ايله ادبييات عالمينه آدديم آتميش و ده‌يرلي مقاله لريله چيخيش ائتميشدير. بو گون ، دوكتور هيئت تاريخ، ادبيات و ديلچي­ليك علمينده يازديغي اثرلرله، علمي مئتودلارلا بؤيوك خدمت­لر گؤسترميش و اونلارجا اثرين و يوزلرجه مقاله‌لرين يازيچي­سي‌ كيمي تانينماقدادير. اونون كتابلاريندان آشاغيدا اثرلري آد آپارماق اولار:

1- تورك لرين تاريخ و فرهنگينه بير باخيش

2- آذربايجان ادبيياتينا بير باخيش و ...



[1]) محمدرضا ملك پور (م. م. ناظر شرفخانه‌اي)، اولدوزلو ده‌نيز، تهران، 1369، ص 17.

[2]) منظور شيخ محمود شبستري، گلشن راز اثري‌نين ياراديجيسي دير. شاير شيخ محمود ايله يوردداش اولما سينا گووة نير.

[3]) محمد رضا ملك پور (م. م. ناظر شرفخانه‌اي) شئهلي سحر، تهران، انتشارات انديشه نو، 1377.

[4])همان، ص 56.

[5]) ناظر شرفخانه‌ـاي، ديوان تركي، قم، انتشارات بخشايش، 1383، ص 95.

[6]) همان، ص 94.

1) محمدزاده صديق، دكتر حسين، مقدمة ديوان تركي ناظر شرفخانه‌اي، قم، 1383، ص 29.

[8])اوستاد يحيي شيدا، ناظرين مختليف كيتابلارينا ده‌يرلي مقدمه‌لر يازميش او جمله‌دن:

- اولدوزلو ده‌نيز اثرينه و توركو ديوانينا.

[9]) ناظر شرفخانه‌اي، ديوان تركي، همان، ص 18.

[10]) ياشار زنگانلي (رضا قاسمپور)، مختليف مقاله‌لرله اوستادين اثرلريني تانيتديرماغا چاليشميش و بو مقاله‌لر زنگاندا چاپ اولان اوميد زنجان، زنجان زنجان، مهر زنجان، و موج بيداري درگي لرينده چاپ اولموشدور.

[11]) زنگان شاعيرلري طرفيندن و م. كريمي‌نين همتي ايله بو تؤره‌ن 24/8/1384 ده قورولدو.