تورک دونیاسی آشیقلار شؤله نی

اؤن سؤز

کئچن گونلرده تورک دونیاسی آشیقلار شؤله نی تورکیه نین گیره سون یونیوئرسیته سی  طرفیندن قورولدو. بو تؤره نه قاتیلان  اون ایکی اؤلکه دن گلن عالیم لر و آشیقلار اولدولار. اوچ گونلوک بو مراسیمده قاشقای موسیقیچی سی اولان پروین بهمنی نین ده عزیزله مه سی بیر سمپوزیوم کیمی یاپیلدی.  بو مراسیمه "م. کریمی" بیر علمی مقاله وئرمیشدی، آنجاق بورادا اونون دانیشیغینی وئرمک ایستردیم.

   آشیق ادبیاتی بوگون تورک دونیاسی نین اورتاق موتیولریندن اولاراق بورادا سؤز قونوسو اولموشدور. آشیق ادبیاتی گونو – گوندن گلیشمه ده یئنی جیغیرلار آچیر و دیرچه لیر. بو ادبیات آکادئمیک آراشدیرمالارا یول آچیب، آشیقلار دا بوگون اللرینه قلم آلمیش و ادبیات ساحه لرینده شعر، داستان و باشقا ژانرلاردا یازیب – یارادیرلار. بو ادبیاتین سسی تاریخین ان درینلیگیندن گلیر. 2010جو ایلده – 1380دا آراز چایی نین قیراغیندا یئرله شن خداآفرین­ده بیر ساز یا قوپوز تاپیلدی کی بوگون تبریزده آذربایجان موزه سینده ساخلانیلیر. بو سازین کاساسی توسباغا کاساسیندان اولموش و "گاما رئی" آزمایشلریله اونون تاریخی 4200 ایل بوندان اؤنجه یه عایید اولدوغو بیلیندی. دوغرودور آذربایجاندا ساز، ان آزی 5000 ایللیک تاریخه مالیکدیر. آنجاق بو ادبیات ساز و سؤز صنه تی دیر. آشیق، شعر و داستانلار اوخویاراق ساز چالیر و موسیقی یارادیر. 30 ایل بوندان اؤنجه زنگانین اوستاد آشیقلاریندان اولان آشیق "عمران حیدری" ایله دانیشیقدا بو سورغو قارشیندا کی: - نییه آشیق موسیقی سی نوتا چکیلمه میشدیر؟  بئله دئییر:

-         مگر کوراوغلونون دلی روحونو دا زنجیره چکمک اولور؟

   بو سؤز، نه قدر قانع ائدیجی اولورسادا، زمان کئچدیکده باشقا آشیق اوستادیمیز "چنگیز مهدی پور" بو موسیقی نی نوتا چکدی. قوپوز مدرن موسیقیده و مدرن ارکسترلرده بیر مستقل اینسترومئنت کیمی سسلندی. آنجاق موسیقی گلیشمه دن دایانمادی. کوراوغلونون روحو یئنه ده آزاددیر، چونکو اونو یاردان آشیق آزاددیر! قوپوز دا بو قانونا اویغون اولاراق هله ده گلیشمه ده دیر. آشیق، بوینوندا اولان رسالته گؤره تاریخ بویو نبی – پیغمبر رسالتی بوینوندا اولموش، ائلین آغ ساققالی، لیدئری اولموش، اؤز ائلینه – طایفاسینا یول گؤسته رن اولموشدور. گونون ایستک لرینه دوزگون جواب وئرمک گره کدیر؛ او، یاس مجلیسینی تویا چئویرمه لی، ساواش مئیدانینی باریشا دؤندرمه لی دیر؛ خالقی نین گله جه یینی نظرده توتاراق بوینوندا اولان تکلیفینی یئرینه یئتیرمه لی دیر. سازی و سؤزو ایله ائلینه شادلیق، شنلیک، باریش و قهرمانلیق، هابئله آزادلیق گتیرمه لی دیر.

   بورادا یئنه ده آشیق روحو دلیلیکله نفس آلمالی دیر. قانداللاری قیرمالی، جیغیرلاری پوزمالی و یئنی یوللار آچمالی دیر. او، دلی روحلو، کووره ک اورکلی اولمالی دیر. آشیق ادبیاتی تکجه بو یول ایله ایره لی گئدیر و گئده جکدیر.

   منجه آشیق ادبیاتی آکادئمیالارا یول آچمیش و درین آراشدیرمالار بو ساحه ده گئدیر. آشیق داها تکجه دیلدن دیله، آغیزدان آغیزا اؤیرنیلمیر، بلکه سؤیله دیکلرینی کاغاز اوسته گتیریب کتابلار یازیر. بو شعرلر تکجه سینه دن سینه یه آخمیر، بلکه کتابلاردان دا اوخونور. موسیقی سی نوتا چکیلیر. داستانلار دا بو گونون ایستک لرینه اویغون کیچیلمه لی و بیر مجلیسده اوخونمالی دیر. داها اوزون و یئددی – گوندوز – یئددی گئجه ده سؤیله نن داستانلار بیر اوتورومدا، حتا آز بیر زماندا سؤیلنمک ایسته یی بوگونون دینله ییجی لری طرفیندن ایسته نیلیر؛ یوخسا داستانلاریمیز داها داوام تاپماسی زور اولاجاقدیر. بئله اولورسا، آشیقلار قیسسا داستانلار یاراتمالی اولورلار. شوبهه ائتمیرم کی آشیقاریمیز بونو باجاریرلار و زمان ایسته یینه لاقید قالمایاجاقلار.

   بوگون بورادا عالیملریمیز و بیلیم آداملاریمیزدان گؤزه ل دانیشیقلار و علمی سؤزلر دینله دیک. آنجاق بعضی لریله من راضیلاشمیرام. او جمله دن دوکتور . . . دئییرلر کی ایراندا تورک دیلی شفاهی بیر دیل دیر و ادبی اولمامیش و هله رام اولمامیشدیر. منجه بو سؤزده دوغرو عنصرلر واردیسا تماما راضیلاشمالی دئییلدیر، یوزلرجه یوخ بلکه مینلرجه کتابین تورکجه یازیلماسی نه ساییلا بیلر؟ بونلار شفاهی آدلانیر؟ بو عالیم اؤزو بوگونه قدر ایکی بؤیوک درگی نین باش مودیری اولموشلار و ایرانین باشا باشیندا یاییلمیش و اونلارجا یوخ، بلکه یوزلرجه عالیم، شاعیر اونونلا ایلگیده اولموشلار. بونلار شفاهی ساییلیر؟ یوخ، یئنه منجه بیزیم دیلیمیز داها یوکسک درجه ده ایره لی گئدیر و عالیمین بو سؤزو تکجه اونون اولو روحوندان جوشوب گلیر؛ اونون دیلی بیزیم یازیچیلار آراسیندا ان آخیجی و ادبی ماهیته مالیکدیر؛ آنجاق او، دیلیمیزی دونیانین ان ادبی، جانلی و گوجلو دیللر آراسیندا امضاسی نین آتیلماسینی دیله ییر و بو، اؤزو مقدس بیر آرزی دیر.

    ایران چوخ دیللی بیر اؤلکه دیر و تورکلر بورادا چوخلوغا مالیکدیرلر. رسمی آداملارین دئدیکلرینه گؤره – او جمله دن ایران ایشلر وزیری اولان دوکتور صالحی تورکیه ایشلر وزیری اولان داووداوغلو ایله گؤروشده دئمیشکن: ایرانین یوزده 40 فاییزی تورک دیللی دیر و ایران، تورکلرین وطنی دیر. – آنجاق بورادا بو 5جی تورک دونیاسی آشیقلار شؤله نی آرمیندا ایران بایراغی نین تورک دونیاسی اؤلکه لرین بایراقلاری آراسیندا دالغالانماسی بیزه فخر ساییلاراق، پروفسور دوکتور قافقازیالی جنالاریندان اؤز منتدارلیغیمی بیلدیریرم.

  ایراندا آذربایجانلیلاردان علاوه، تورکمنلر، قاشقای لار، خوراسان تورکلری، قاراپاپاقلار، خلج لر، کوره سونلار، شوهسئونلر، قازاقلار دا یاشاییرلار. بو آرادا قاشقای لار اسکی بیر تاریخه مالیک اولاراق، ایرانین 7 ولایتینده داغیلیب و کؤچه ری بیر شیوه ایله یاشاییرلار. بونلار اوزون بیر تاریخه و ده یرلی بیر کولتوره باغلی اولماسایدیلار بوگون آیاقدان دوشوب، آرادان گئدردیلر. آنجاق بو قالارقی اولدوقلارینا نئچه عامل سبب اولموشدور. منجه بؤیوک شخصیت لری نین اولدوغو اساس نه دن لردن ساییلیر کی او شخصیت لردن بیری پروین خانیم دیر کی بورادا اونون عزیزله مه تؤره نی بیر سمپوزیوم کیمی قورولمادادیر.

    بابک قالاسندا 700 مین تورک دیللی آدام توپلاندیقدا، قاشقای لار دا اورادا آذربایجانلیلارا دایاق – دیره ک اولموشلار. قاشقای لار باشقا تورکلردن گئری قالمامیشلار و بابک قالاسیندا بیر توپلوم کیمی اشتراک ائدیرلر. باشلاریندا بیر قادین وار، آدی پروین خانیم!

   یوزمین لرجه تورکمن لر هر ایل اردیبهشت آیی نین سون جمعه سینده تورکمن صحرادا توپلانیب مختومقلی تؤره نینه توپلاشیرلار. تورک دیللی خالقلار دا اونلارا دستک وئریر و قاشقای لار اورادادیرلار، اؤن سیرادا پروین خانیم وار!

   زنگاندا کتله خور ماغاراسیندا افشارلار، بایاتلار توپلانیب، اوستاد شهریار اوچون تؤره ن قورور. قاشقای لار دا او تؤره نده اؤز پالتارلاری اگینلرینه اشتراک ائدیرلر. رهبرلری پروین خانیم!

   ایرانین هر یانیندا کولتورل بیر حرکت وارسا، فستیواللاردا، موسیقی چیخیشلاریندا، مختلف سرگیلرده، پروین خانیم ایلک سیرالاردا دایانمیش؛ ائللرین آناسی کیمی بالالارینا لایلا چالیر. اونلارا توختاخلیق وئریر، اونلاری روحلاندیریر. بیر آنا کیمی اوره یی کؤووره ک، مهربان، درین دوشونجه لی بیر آنا کیمی بالالاری نین گله جه یینه نگران قالیر. بوگون پروین خانیمی ائللر آناسی دئییرسک، اونا یاراشیر! من ایلک اؤنجه پروین خانیما و سونرا بو تؤره نی ایراندان ائشیکده قوران پروفسور قافقازیالی جنابلارینا تبریک دئییب، اینانیرام کی بو ایکی بؤیوک انسانین شرفلی آدی تاریخیمیزده قالارقی اولاجاقدیر.