9

شیخ بوراق بابا

   زنگانین 38 کیلومترلیگینده قرار تاپان سلطانیه، ایلخانلی­لار زامانی ایرانین تبریزدن سونرا ایکینجی باشکندی ساییلیردی. بوگون سلطانیه ده اون اوجا کرپیجله یاپیلان عمارت، سلطانیه عمارتی­دیر. اونون کناریندا چلبی­اوغلو آدیندا بیر خانقاه و اونون یانیندا بیر مقبره واردیر. بو مجموعه­ده خانقاه چلبی اوغلونا باغلی­دیر و مقبره، شیخ بوراق بابانین قبری­دیر. بوراق بابا بؤیوک بیر صوفی، طریقت رهبری و تورکجه شاعیردیر. بیر سیرا ادیب­لر اونو تورکمن و آذربایجانلی بیله رک بیر سیرا آنادولودا 635 ایلینده آنادان اولدوغونو ادعا ائدیرلر. بوراق بابایوکسک تحصیل قازانیب، مختاف اؤلکه ­لری گزیب و نهایت سلطان محمد خدابنده – اولجایتو دعوتی ایله ایرانا گلیب و سلطانیه ده – خاقان ساراییندا یئرله ­شیب و حؤرمتله قارشیلانیبدیر. سلطان اولجایتو طرفیندن نئچه – نئچه مأموریت لره گؤنده ریلیب او جومله ­دن شام و گیلان مأموریت­لری تاریخده یازیلمیشدیر. سون مأموریتینده اولجایتو طرفیندن گیلانا گئدیب و سلطانین مخالف­لری طرفیندن اؤلدورولوبدور. 708 قمری یا گونش ایلی 685 ده اونون جسدینی سلطانیه­ یه گتیریب خانفاهین یانیندا قویلاییرلار. بوگون بو مقبره موجوددور و بیر کتیبه ده اونون یانیندا بوراق بابانین قبری اولدوغو یازیلی­دیر.

   شیخ بوراق بابا، بابائیه طریقتینه باغلی­دیر. بو طریقت خراسان و آذربایجاندان باش قالدیریب، سونرا آنادولویا گئدیر. اونون بؤیوک لیدئرلریندن بابا الیاس، بابا اسحاق، تاپدوق بابا و باشقالارینی آد آپارماق اولار. بونلار هامیسی خواجه احمد یسوی­نین (تورکستان پیغمبری یا پیرِ ترکستان آدلانیر) مریدلری اولموش و دَیرلی اثرلر او جومله دن رساله، ولایت نامه، نصیحت نامه، طریقت نامه و مناقب آدلی تورکجه اثرلر یازمیشلار.

   تورک دونیاسی­نین آدلیم صوقی­سی یونس امره­نین شعرلرینده شیخ بوراق بابانین آدی چکیلیر. حاجب بکتاش ولی – بکتاشیه طریقتی ­نین باشچیسی اؤز ولایت نامه ­سینده بوراق بابادان آد آپاریر.

   بوراق بابانین ایکی تورکجه اثری الده­دیر: بیری دیوان و بیری رساله آدلی اثردیر کی تاریخ بویو بو رساله اوچون عالیم­لر طرفیندن شرح لر یازیلمیشدیر. نئچه مصرع بو رساله ­دن اوخویالیم:

بازار بازار او بازار

بازار بازاردان بازار

دونیا بازارنی اوزار

دانشمندلر نه یازار؟

خیر یازار، یوم یازار،

یوم یازار یولدان یازار

یوم وار یولوندان آزار

یوم دا وار یولا دوزر

تونکو یازارنی بازار

هرکی یولوندان آزار

قدرت چوگان بئلین اوزر

تانری ایرَن اوندان بئزر.

***

10

اولو عارف چلبی اوغلو

چلبی اوغلو، مولوی­نین نوه ­سی­دیر. البتده اصلینده سلطان ولدین اوغلو یوخ، بلکه حسام الدین چلبی ­نین اوغلودور. حسام الدین ده بهاءالدین چلبی (اخی تورک)ون اوغلودور و حسام الدینه "ابن اخی تورک" دئییرلر. آنجاق مولوی چلبی اوغلونو چوخ سئورمیش و حتا سماع واختیندا اونو بوینوندان ائندیرمزمیش. اونون آدینی – اولو عارف چلبی اوغلونو دا مولوی اؤزو قویموشدور.

   چلبی اوغلونون خانقاهی بوگون سلطانیه شهرینه موجوددور و شعر دیوانی واردیر. بیر شعر:

عشقدیر آفت عقل و مئی ایمیش راحت روح

ساقیا وقت صباح اولدو، گتیر جام صبوح

باده یی گؤر کی قدحده نه لطافت ایله دیر

شؤیله کیم جسم اطیفه اولاشا جوهر روح.

عشق بیر فندیر اونون مشکلی حل اولمادی هیچ

چون اونون متن متینین ائده مز کشف شروح.

   افلاکی­نین مناقب العارفین کتابیندا چلبی اوغلونون زنگان صوفی­لریله ایلگی­لرینی یازیر. هابئله مرند، تبریز و زنگاندا باشیندان کئچن اولای لاری دا یازیر. ساطانیه یه گلنده زنگانین بؤیوک صوفی­لری و عالیم­لری توپلانیب اونون پیشواز ائدیرلر. سوم دفه زنگانا گلیب و بیر ایلدن آرتیق بورادا قالیر و ناخوش اولاراق بورادا فوت ائدیر. چلبی اوغلو 645 ایلینده قونیه ده آنادان اولوب و 712 ایلینده سازانیه ده وفات ائدیر. بیر سیرا ادیب­لر اونون قویلانما یئرینی سلطانیه و بیر سیرا قونیه بیلیرلر؛ آنجاق پروفسور گولپینارلی مولوی­نین سون خلیفه­سی چلبی اوغلونون قبری­نین هاردا اولدوغونا شوبهه ایله توخونور. ایندی چلبی اوغلوندان باشقا بیر شعر:

الحمدولله اولموش ایکن جانه ایرمیشم

جان صحبتینده دولت جانانه ایرمیشم.

نئجه – نئجه گزم ظلمات سکندری

خضری دَمم کی چشمه ی حیوانه ایرمیشم.

گول دولتی بهاریله عرض اولسا بولبوله

قیش صولتینده بن گولِ  ریحانه ایرمیشم.

باخما اونا کی موچه یم – عاجز و ضعیف

بختیمی گؤر کی تخت سلیمانه ایرمیشم.

اورسون محیط غیرت اودوندان یوزونه کف

بیر قطره یم بو ضعف ایله عمانه ایرمیشم.

ایوان آسمان گؤزومه طاق گلمه سه

باغ بهشت و روضه ی رضوانه ایرمیشم.

***