آذربایجان تاریخی – 25

محمدرضا شاه دؤورو

سلاملار و سایغیلار عزیز دوستلار، سئویملی وطنداشلار و گؤرکملی قوروپداشلاار! کئچن هفته­ ده محمدرضا شاهین زامانینا چاتیب بیر آز  دا دانیشدیق. منجه بو دؤورون اولایلاری حاققیندا چوخ دایانمالی­ییق. چونکی موضوعلار چوخدور، و هم گئنیش دانیشیقلار لازیمدیر و عئینی حالدا اؤنملی موضوعلار واردیر. شاه دؤوروندن باشلاییب آذربایجان تاریخی، جغرافیاسی، دیلی و کولتورو داغیلمادادیر. منجه اوزون و داواملی بحث­لره احتیاج وار. بو موضوعو قویاق باشقا بیر فورصتده اطرافلی دانیشیقلار آپاراق.

محمدرضا شاه دؤورونده دیلیمیز یاساق اولدو، جغرافیا آدلاریمیزی باشاردیقجا ده ­ییشدیلر. بیلیرسینیز ایرانین باشا – باشیندا شهرلری گزسه ­نیز هر یئرده: اصفهاندا، شیرازدا، خوزستاندا، کرماندا، کرمانشاهدا و باشقا باشقا ایالت­لر و بؤلگه لرده کندلر، شهرلر، داغلار، دره لر، بولاقلار، چایلار هله ده چوخو تورک آدلارینی داشیییرلار. بو قدر آدلاری عوض ائتمیشلر اما یئنه ده هر ایالتده تورک آدلاری گؤز اؤنونده قالیر. آذربایجان توپراقلارینی پارچالامیشلار. اوّلده همدان و قزوینی آییردیلار، زنگانی آییردیلار؛ سونرا شرقی و غربی آذربایجان آد قویاراق تیکه له دیلر. جالب بودور کی همین تیکه لنمیش آذربایجانی دا بؤلوب اردبیل آدی دئیه رک آذربایجان آدینی اوندان گؤتوردولر. هله صاباح نه ائده جکلر الله بیلیر. هدف و مقصد آذربایجانی محو ائتمکدیر. آما بونلارا باخمایاراق آذربایجان خالقی اؤز وارلیغینا و کیملیگینه داها آرتیق تانیش اولور و تانیش اولدوقجا اؤزونه گلیر.

بوگون روانشناسی، جامعه شناسی، عصب شناسی، دیلچی لیک و باشقا باشقا علملر تکمیلله شه رک هر انسانین شخصیتی نی دؤرد عاملدن تشکیل تاپماسینی اینانیرلار: ایلک مقامدا انسانین دیلی دایانیر. دیل، انسان شخصیتینده عئینا قاتارین لوکوموتیوی­دیر کی دالیجا واگونلاری چکیر و بو واگونلار هره سی اؤزویله فرهنگ، فلسفه، تاریخ، و باشقا مختلف علم لر آپاریر. دیل دایانیرسا سانکی لوکوموتیو دایانیر و قاتار ایشدن دوشور.

انسان شخصیتینی تشکیل ائده ن ایکینجی عامل، انسانین دین، اینام و اعتقادلاری ویا داها دوزگون دئسک دونیا گؤروشودور.

اوچونجو عامل انسانین اجتماعی موقعیتی، اونون شخصیتی نین یارانماسیندا ائتکی بوراخیر.

دؤردونجو عامل انسانین اجتماعی اخلاقی و رفتارلاری دیر.

بئله لیکله دیلیمیزی الیمیزدن آلماقلا شخصیتیمیزی ازیرلر.

من بوگون ایستردیم 25 وعده دانیشیقلاریمیزی سونوجلایام. تورک تاریخیمیزدن نه لر بیلیریک؟ تاریخدن نه اؤیره نیریک؟ هله یوزلرجه سورغولاریمیز جوابلانمامیش قالیبدیر. آنجاق من دانیشیقلاریمدا چالیشدیم هر دؤوره اوچون بیر تصویر یارادا بیلم. گؤره ک تورک وارلیغی، آذربایجانین باشینا گلن لر نه لر اولموش و تورکلر اؤزلریندن نه اثرلر یاراتمیش و ایز قویموشلار؟ آیا اؤزلریندن بیر اثر قویوب و اولایلاردا اؤز امضالارینی آتمیشلار!؟

آنجاق بونو بیلدیک کی تاریخ بویو تورکلر هر نه ایسته میشلر و هر نه اراده ائتمیشلر اونا چاتمیشلار. تاریخده باشی اوجا دایانمیشلار؛ بونونلا بئله، تاسوفله، دونیا تورکلره خور باخمیش و هله ده بیر سیرا یئرلرده همان باخیش قالمادادیر. ایلک اؤنجه بونو دئمه لی یم کی غرب بو باخیشی اوچون حقلی دیر چونکی اوچ دؤنه – تاریخ بویو تورکلردن سیللی یئمیشدیر و همیشه تورکلره یئنیلمیشدیر و تورکلر همیشه اونلارا غالب گلمیشدیرلر: بیری 170 ایل میلاددان اؤنجه، مئته خان اورتا آسیادان قالخیب اوروپانین قلبینه دک یوروموش و هامیسینی الی آلتینا کئچیرمیشدیر. ایکینجی دفعه، آتیلا دؤردونجو میلادی یوزایلینده، یئنه اوروپانین اورتاسینا قدر گئتمیش و اونلارا غلبه چالمیشدیر. اسلام ظهوروندان سونرا خاچ ساواشلاریندا اسلام قوشونونا تورکلر بایراقچی اولاراق همیشه اونلاری سیناغا اوغراتمیشلار و نهایت سلطان محمد فاتح همیشه لیک قسطنطنیه نی اللریندن چیخارمیشدیر. بئله لیکله تورک قورخوسو اونلارین جانیندان چیخمامیش و حقلی اولاراق تورکلره نفرتله توخونموشلار. آنجاق بو نفرت اونلارین آلچاقلیقلارینا قاییدیر و تاسوفله حتا کلیسادا اوتوروب دوعا ائدیردیلر کی الله بیزی تورکلرین الیندن قورتار!. آنجاق بونلار چالیشیردیلار تورکلری وحشی، گئری قالمیش و مدنیت سیز تانیتدیرماقلا انتقام آلسینلار؛ آما 1975جی ایلده یئر قازینتی لاریندان الده ائدیلن سندلر بونلارا آیدینلاتدی کی تورکلر تاریخده بیرینجی ملت اولموشلار کی خط لری و یازیلاری واریمیش، اونلارین کتابلاری اوزه چیخدی و درین – گئنیش مدنیت صاحیبی اولدوقلاری آچیقلاندی و اونا گؤره قوتلو ساواشلاری باریشا چئوریلمه یه باشلادی. آما تاسوفله اونلارین ایراندا اولان نؤکرلری – بیزیم فارس وطنداشلاریمیز هله نفرتلرینی اربابلاریندان اؤیره نه رک، تازا باشلامیشلار. بئله بیر دورمدا اؤز وطنداشلاریمیز فارس شوونیزمی آیاغا دورور و تام گوجونو تورکلری ازمه یه چالیشیر و نفرت یاراتمادا اؤز اربابلاریندان گئری قالماق ایسته مه ییر! بیز ده اؤزوموزو تانیماق و تانیتدیرماق زورونداییق.

من بورادا بونلارین بحثینه گیرمه دن 25 اوتورومدا دانیشیقلاریمی جمع بندی ائتمک ایسته ییرم. بیز بیلدیک کی:

  1. آذربایجان تورکلری همیشه دموکراتیک بیر سیستم یاراتمیش و انسانلارا حؤرمت قویموشدورلار. 6000 – 7000 ایل  بوندان اؤنجه دن توتوب بوگونه قدر حکومتی فدرال شکلینده اداره ائتمیش، بیر زامان – قوتتی لردن توتوب گؤگ تورکلره قدر – "شانکو و یبغو" شکلینده، اسلامدان سونرا سلجوقلولاردان تا آغ قویونلولارا قدر ایالت لرده "آتابیگ لیک"لر شکلینده، صفوی ده قاجارا قدر "ممالک محروسه" فورموندا اؤلکه نی اداره ائتمه یه یول قویموشلار. آما رضاشاه ایش اوسته گلندن سونرا ایراندا مرکزی حکومت ایله الیندن گلن زوراکیلیغی الدن قویمامیشدیر و انسانلار هئچ – پوچ ساییلمیشدیر.
  2. همین سیاست سایه سینده تورک حکومتلری عرب، فارس و تورک دیللر و ادبیاتلارینی چین دوواری نین دیبیندن آفریقایا قدر یایمیشلار. بو جهتدن، فارس و عرب دیللری تورک حکومتلرینه بورجلودورلار. آما پهلوی رژیمی ایش اوسته گله رک تکجه فارس دیلینی رسمی ائده رک، نتیجه سی بو اولموشدور کی بوگون فارس دیلی و ادبیاتی بوتون آسیادان چکیلیب و ایراندا دا تکجه نئچه اوستانا سیغینیر و بئله گئدیرسه، مخصوصا فرهنگستان زبان فارسی نین غلط حرکت لریله و تورک دیلینی یاساق ائدرسه، گلن یوزایلده فارس دیلی ده اؤلو دیللره قاتیلماغینی گؤزله مه لی دیرلر.
  3. تورکلرین تاریخینده قادینلارین بؤیوک یئری واردیر. هئچ بیر ملت ایچینده تورکلر آراسیندا اولان کیمی، قادینلاردان امپراتور، خاقان، شاه و حاکیم اولمامیشدیر. میلاددان بئش یوز ایل اؤنجه تومروس خاتون بؤیوک بیر خاقان اولموش، گؤگ تورکلرده بومین خاقانین قادینی و سونرالار بیلگه خاتونلار، خاقانلار کیمی قدرتده سهیم اولموشلار حتا آدلاری اورخون و یئنی سئی کتیبه لرینده چکیلمیشدیر، سونرالار سلجوقلاردان توتوب ائلخانلیلار، صفویه نین ایلک دؤورونه قدر، ترکان خاتونلار مملکتی دولاندیرمادا سلطانلاردان گئری قالمامیشلار. ادبیات و کولتوروموزده ده بئله دیر. دده قورقورددا یا باشقا اثرلریمیزده آلچاق بیر قادینلا اوز – اوزه گلمه ییریک. هانسی ملت و یا خالق ایچینده بئله بیر دوروم وار؟
  4. دؤردونجو مساله دیلیمیزدیر. تاریخ بویو تورک دیلینده معتبر سندلر و بیتیک لر الده دیر. 7000 ایللیک سندلره آرخالانیریق کی بوگون چین دن عربستانا، سیبری دن هندوستانا قدر چوخلو داش یازیلار، کتیبه لر اوزه چیخیر، یئر قازینتی لاریندان کتیبه لر الده ائدیلیر. دیلیمیزی دانانلار بوگون بو گؤزل و گوجلو دیلین قارشیندا دیزه چؤکورلر. دیلیمیزین گؤزه للیگی و اؤزه للیگی تامام دیلچی عالیم لرین حیرتینه سبب اولموش و اونو بیر معجزه کیمی بیلیرلر. آنجاق فارس وطنداشلاریمیز بونا دوشمن اولورلار. بونلار یوز ایلدیر چالیشیر تورک ادبیاتی نین اولمادیغیندان دانیشسینلار. یوز ایل یاساق اولان دیلیمیزده مینلرجه بیلگین لر، عالیم لر، طبیب لر، فیلسوفلار و مینلرجه کتابلاریمیز واردیر کی هله توز آلتیندا قالمیش و تاسوفله بیر سیراسینی دا همین فارس قارداشلاریمیز ایتیریب – باتیریب، یاندیریب و نابود ائتمیشلر. دوشمن چالیشیر خالقیمیزا بئله آندیرسین کی سیزین فردوسی، حافظ و سعدی کیمی لرینیز یوخدور. بیر حالدا کی اونلارا قارشی سینه گریب یوزلرجه بؤیوک عالیم لریمیز او جمله دن فارابی لر، ابوریحان بیرونی لر، خاص حاجب لر، خواجه فقیه تبریزی لر، ابن مهنا تبریزی لر، و مینلرجه باشقا بؤیوک انسانلاریمیزدان دانیشمالی ییق. بلی، اونلار بیر سیزا بیلگین لریمیزی مصادره ائتمیشلر، آنجاق اونلارین بیر کلمه فارسیجا اثرلری اولمامیش، آما تورکجه اثرلری اولماسا دا، فارس دیلیندن آجیقلاری گلدیگی و تورک دیلینه سایغی و تقدس ایله توخوندوقلارینی بیلیریک. بیز آذربایجان تورکلری ادبیات ساحه سینده ده مین مرتبه بو وطنداشلاردان یوکسک بیر سویه ده ییک.
  5. تورک خاقانلاری، سلطانلاری تکجه حکومت و ساواش میدانلاریندا یوخ، بلکه فلسفه، صنعت، علم و شعر میدانیندا دا آدلیم انسانلار اولموشلار. باشقا ملت لرین هانسی شاهینی تانییرسینیز کی بیر بیت شعر دئمیش اولسون، - یا بیر صفحه خط یازا بیلسین – بیر موسیقی اهلی اولسون؟ بیزیم آذربایجان سلطانلاریمیز هامیسی نقاش، خطاط، موسیقی چی، منجم، طبیب و شاعیر اولموشلار. سلطان مسعود غزنوی، سلطان عزالدین کیکاووس سلجوقی، سلطان احمد برهان الدین، جهانشاه حقیقی، سلطان یعقوب، شاه اسماعیل و . . . یوزلرجه باشقالارینی آد چکمک اولار کی شعر – هنر، علم و صنعت آداملاری اولموشلار.

آما قانماز دوشمن بیز تورکلری کؤچری، صحرانشین، وحشی، غلام و گئری قالمیش تانیتدیریر و درسی کتابلاردا اوشاقلاریمیزی تحقیر ائتمه یه چالیشیر. اونلار هله ده بیز تورکلردن انتقام آلماق فیکرینده دیرلر و بو نفرتی یایماغا جان آتیرلار. بونا گؤره بیز اینانیریق: ایراندا درسی کتابلار، اؤزه للیکله تاریخ درسلیک لری باشدان یازیلمالی دیر. شاه رژیمی نین تؤکونتو لری ائشیگه آتیلمالی دیرلار. آنا یاسانین 15جی اصلی قیرخ نئچه ایلده اجرا اولمامیش و بوگون داها، اونون اجراسی اوچون یالوارمایاجاغیق. 15جی اصل ایندی بیزیم ایستک لریمیزی اؤده یه بیلمز. دونیادا بشر حقوقلاری بیزیمله دیر. بیز داها غلام ساییلماغی دؤزه بیلمه ریک. دیلیمیزین رسمی اولماسینی ایسته ییریک. ایران چرچوواسیندان دا چیخماق ایسته مه ییریک. همین چرچووادا قالیب، گؤزوموزو ائشیکدن باغلاییب و حقیمیزی بوردا آلمالی ییق. باشقالاری بیزدن آیریلسادا، ایران بیزیم دیر.